“Σκηνές από έναν γάμο” του Ίνγκμαρ Μπέργκμαν, μετάφραση-δραματουργική επεξεργασία-σκηνοθεσία: Έλενα Καρακούλη, πρωταγωνιστούν: Μαρίνα Ασλάνογλου, Νίκος Ψαρράς.
Η σταδιακή αποσύνθεση του γάμου της Μαριάνε, δικηγόρου διαζυγίων, και του Γιόχαν, καθηγητή ψυχολογίας, υπό το ψυχρό, ψυχαναλυτικό βλέμμα του Μπέργκμαν, ξεκίνησε το ταξίδι της ως μίνι σειρά 6 ωριαίων επεισοδίων που μεταδόθηκε το 1973 από το δεύτερο πρόγραμμα της δημόσιας τηλεόρασης της Σουηδίας (SVT2), ενώ λίγους μήνες αργότερα ακολούθησε μια σχεδόν τρίωρη κινηματογραφική εκδοχή.
Το σοκ που προκάλεσε τότε στο κοινό και τους κριτικούς υπήρξε μεγάλο, τόσο για τον ρεαλιστικό -στα όρια της τεκμηρίωσης- τρόπο που απεικόνιζε την καθημερινότητα αυτού του φαινομενικά ευτυχισμένου ζευγαριού όσο και για το πώς την αποδομεί με ωμότητα και συναισθηματική εκσκαφή στην ψυχοσύνθεση αυτών των δύο ανθρώπων. Δεν ήταν λίγοι μάλιστα αυτοί που θεώρησαν το έργο υπεύθυνο για την αύξηση των διαζυγίων στη Σουηδία, λίγο μετά την πρώτη του μετάδοση, καθώς βρήκαν πως η καυστικά αποκαλυπτική ματιά του Μπέργκμαν στην πραγματικότητα του γάμου εξώθησε πολλούς σε μια βαθύτερη ενδοσκόπηση της δικής τους οικογενειακής “ευτυχίας”.
Χωρίς απαραίτητα αυτό να αποτελεί γεγονός -η άνοδος των διαζυγίων στη χώρα είχε να κάνει και με τις νέες νομοθετικές ρυθμίσεις που τα διευκόλυναν- οι “Σκηνές από έναν γάμο” είναι αλήθεια πως δεν στέκονται και πολύ υπέρ του θεσμού, αφού με έναν τρόπο απίστευτης ειλικρίνειας εισβάλλουν στις ζωές αυτών των δύο ανθρώπων, περιγράφοντας τον προδιαγεγραμμένο θάνατο του δικού τους γάμου. Δεν είναι δύσκολο να ταυτιστεί κανείς με τη Μαριάνε και τον Γιόχαν, αρκεί να αναλογιστεί το δικό του σπιτικό και τις δικές του μύχιες σκέψεις ακόμα κι αν αυτές δεν έχουν εκφραστεί ποτέ με πράξεις ή έστω με λόγια. Αρκεί να βρει κανείς το θάρρος να το κάνει και θα εκπλαγεί με όσα θα του περάσουν σιωπηλά από το μυαλό.
Άπλετο θάρρος πάντως έχουν σίγουρα οι συντελεστές της παράστασης στη Σκηνή Ωμέγα του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά, όπου οι “Σκηνές από έναν γάμο” ευτυχούν σε ένα καλοκουρδισμένο και πλήρες ανέβασμα, πιστά αφοσιωμένο στο πρωτότυπο αλλά με όλες αυτές τις μικρές πινελιές που το μεταφέρουν ομαλά στο σήμερα. Η διασκευή της Έλενας Καρακούλη χρησιμοποιεί την ευρηματική γιορτή της επετείου τους για να μας συστήσει τους δύο ήρωες, αντικαθιστώντας τη συνέντευξη που υπάρχει στο πρωτότυπο.
Το εύρημα της γιορτής λειτουργεί εξαιρετικά, με τους θεατές να μετατρέπονται στους καλεσμένους της Μαριάνε και του Γιόχαν, οι οποίοι μας υποδέχονται στο σαλόνι τους καλοντυμένοι και χαρωποί, μας κερνούν κρασί και μας ζητούν να παίξουμε μαζί τους ένα παιχνίδι ερωτήσεων για τον γάμο τους, τις οποίες και απαντούν επιλέγοντας κάποιες στην τύχη.
Η αντικατάσταση της συνέντευξης με αυτό το πάρτυ για την επέτειο των 10 χρόνων γάμου των δύο πρωταγωνιστών στο οποίο όλοι εμείς βρισκόμαστε καλεσμένοι, όχι μόνο διατηρεί τη σύμβαση της γνωριμίας μας με το παρελθόν τους και τη μέχρι τώρα κοινή πορεία τους, αλλά δημιουργεί υποσυνείδητα και ταχύτατα μια αίσθηση μεγάλης οικειότητας μαζί τους εξ αρχής, η οποία δρα καταλυτικά στη συναισθηματική μας εξόντωση παρακολουθώντας σταδιακά, σε κάθε μία από τις 6 σκηνές που ακολουθούν, την κλιμάκωση του δράματος και την όποια λύτρωση επιφυλάσσει -εάν επιφυλάσσει.
Και κάπως έτσι, ο Νίκος Ψαρράς και η Μαρίνα Ασλάνογλου, από φιλικοί και εγκάρδιοι οικοδεσπότες, όταν τα φώτα της γιορτής σβήσουν, βγάζουν τα καλά τους ρούχα και τα καλά τους χαμόγελα και βυθίζονται σταδιακά στα δικά τους θολά νερά, αναζητώντας χίμαιρες, ζώντας καθημερινά την απογοήτευση, αναποφάσιστοι και προσχηματικά ειλικρινείς τόσο μεταξύ τους όσο και με τον ίδιο τους τον εαυτό. Με το σπιτικό τους ηδονοβλεπτικά ανοιχτό στα δικά μας μάτια -λες και ξεμείναμε για πάντα εκεί, αόρατοι, μετά τη γιορτή- και τη ζωή τους να κυλά επώδυνα από την κουζίνα στο σαλόνι και στην κρεβατοκάμαρα (πολύ όμορφο, ρεαλιστικό και λειτουργικό το σκηνικό της Αλέγιας Παπαγεωργίου) και από εκεί στα Τάρταρα, η παράσταση ξεδιπλώνεται και ανεβάζει γκάζια κάθε λεπτό που περνά, κρατώντας όλες τις αισθήσεις σου σε εγρήγορση.
Χάρη στη σκηνοθεσία που εξισορροπεί όπως πρέπει τη σουηδική ψυχρότητα και “ευγένεια” με τις απαραίτητες νότες ενός ταμπεραμέντου περισσότερο “μεσογειακού” (άρα και πιο οικείου) όταν χρειάζεται, αλλά και χάρη στη φροντισμένη λεκτικά και τονικά μετάφραση, παγιδεύεσαι στον μικρόκοσμο όπου έχεις εγκλωβιστεί και παρακολουθείς απνευστί, έχοντας την ανάγκη να παρέμβεις για να σταματήσεις το κακό που βλέπεις πως έρχεται.
Αξιοθαύμαστη είναι η χημεία των δύο πρωταγωνιστών που εντείνει ιδανικά την αληθοφάνεια των δρώμενων, καθώς εισπράττεις άπλετη την οικειότητα που αυτοί οι δύο άνθρωποι μοιράζονται μεταξύ τους αλλά πάνω από όλα το βάρος στους ώμους τους από όλη αυτήν την “ευτυχισμένη” συμβίωση. Είναι τέτοια η ένταση που υποβόσκει, ακόμα και στις πρώτες, πιο χαλαρές στιγμές τους, που σφίγγεσαι από τον φόβο πως κάτι πρόκειται να συμβεί από λεπτό προς λεπτό.
Εξαιρετική η Μαρίνα Ασλάνογλου, παρουσιάζει μια Μαριάνε πλήρους ενσυναίσθησης και σταδιακής ωρίμανσης, καθώς μεταμορφώνεται ερμηνευτικά όσο κυλούν τα χρόνια και αλλάζουν οι συνθήκες. Συνταρακτική στη σκηνή του χωρισμού, σπαρακτική στην ικεσία της και στον εξευτελισμό της, μεταλλάσσεται σε αγρίμι και σύμβολο καταπίεσης λίγο αργότερα, έως ότου αναγνωρίζει με ερμηνευτική λεπτότητα τη γαλήνη μέσα της. Στο πλευρό της, ο Νίκος Ψαρράς που διακρίνεται όλα αυτά τα τελευταία χρόνια από μια συναρπαστική ωριμότητα σε κάθε του δουλειά, είναι ένας υπέροχος Γιόχαν, απόλυτα Σουηδός, απόλυτα καθηγητής και απόλυτα ηλίθιο αρσενικό, χαμένος σε φαντασιώσεις που δεν εκπληρώθηκαν ποτέ.
Από βαρετός μεγαλοαστός ολισθαίνει σε συμπεριφορά κ κομαθημένου παιδιού και από εκεί σε μια έκρηξη βίας που σε σοκάρει κι όλα αυτά με μια μεγάλη ευκολία χωρίς να αποποιείται ούτε στιγμή τον πυρήνα του χαρακτήρα του. Είναι τόσο καλοί και οι δυο τους, τόσο καθηλωτικά τσαλακωμένοι, που πολλές φορές έπιασα τον εαυτό μου να τους παρακολουθεί κόντρα στο ποιος είχε τον λόγο εκείνη τη στιγμή, θέλοντας να προσέξω τις τόσο φυσικές και ρεαλιστικές αντιδράσεις τους ως ακροατές του συντρόφου τους. Κερασάκι στην τούρτα των ερμηνειών η από βίντεο εμφάνιση της Καρυοφυλλιάς Καραμπέτη.
• Δημοτικό Θέατρο Πειραιά – Σκηνή Ωμέγα – Λεωφόρος Ηρώων Πολυτεχνείου 32, Πειραιάς
Παραστάσεις: Τετάρτη – Κυριακή στις 20:30.
