Στην αρχαιότητα η ευρύτερη περιοχή του σημερινού δήμου Νέας Σμύρνης βρισκόταν εκτός του θεμιστόκλειου τείχους του αθηναϊκού άστεως και ήταν ακατοίκητη. Εκτεινόταν ανατολικά του Φαληρικού τείχους (ακολουθούσε περίπου τη σημερινή λεωφόρο Συγγρού μέχρι τον φαληρικό όρμο), που συμπλήρωνε τα Μακρά Τείχη ως προς την προστασία της επικοινωνίας της Αθήνας με το λιμάνι της, τον Πειραιά.
Το γεγονός ότι η περιοχή ήταν ακατοίκητη επιβεβαιώνεται από την απουσία αρχαιολογικών οικιστικών καταλοίπων. Τα μόνα ευρήματα είναι ταφικού χαρακτήρα (επιτύμβιες στήλες, πήλινες και μαρμάρινες λάρνακες, του 4ου και του 2ου αι. π.Χ.). Η ταφική στήλη που απεικονίζεται στη φωτογραφία που ακολουθεί βρέθηκε κοντά στο στάδιο του Πανιωνίου και χρονολογείται στον 4ο αι. π.Χ. Φυλάσσεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Πειραιά.
→Στη διάρκεια της δεκαετίας του ’30 η Νέα Σμύρνη μεταβλήθηκε σε πραγματική πόλη, ο πληθυσμός της από 6.500 το 1934 έφτασε στις παραμονές του πολέμου τους 15.000 κατοίκους. Έτσι το 1934 γίνεται και επίσημα Κοινότητα ενώ μια δεκαετία μετά ανακηρύσσεται ως Δήμος Νέας Σμύρνης.
Η Φαληρική οδός, σημαντικός δρόμος της αρχαίας Αθήνας, ένωνε το άστυ με τον όρμο του Φαλήρου, ενώ αποτελούσε και πορεία τελετουργικών πομπών. Ξεκινούσε από το Φάληρο, περνούσε ανατολικά της περιοχής όπου βρίσκεται σήμερα ο ναΐσκος των Αγίων Θεοδώρων στη Nέα Σμύρνη, συνέχιζε προς τον λόφο της Σικελίας και από εκεί έφθανε στην Αθήνα. Αυτή την οδό ακολούθησε ο Απόστολος Παύλος, αποβιβαζόμενος στο Φάληρο για να εισέλθει στην Αθήνα και να κηρύξει το χριστιανισμό. Την ίδια εικόνα ακατοίκητης περιοχής με αγρούς είχε η περιοχή και στη διάρκεια των μεσαιωνικών χρόνων.
→Στα χρόνια της Ελληνικής Επανάστασης η περιοχή της Νέας Σμύρνης συνδέεται με τη περίφημη μάχη Αναλάτου, που έγινε στις 24 Απριλίου 1827, στην οποία ηττήθηκαν οι Έλληνες επαναστάτες και οι Φιλέλληνες που συμμετείχαν σ’ αυτήν και η οποία σήμανε το τέλος της πολιορκίας της Ακρόπολης από τις δυνάμεις του Κιουταχή. Το ακριβές σημείο της μάχης ήταν αρκετά βορειότερα του σημερινού δήμου, ανατολικά του ναού του Αγίου Σώστη, κοντά στον ναό του Αγίου Γεωργίου Κυνοσάργους. Στη φωτογραφία η απεικόνιση της μάχης από τον Π. Ζωγράφο, ο οποίος στηρίχθηκε στην αφήγηση του Μακρυγιάννη.
→Το όνομα Ανάλατος που έφερε παλιότερα η ευρύτερη περιοχή κατά μήκος της σημερινής λεωφόρου Συγγρού, από το ύψος του Αγίου Σώστη και νότια προς το Παλαιό Φάληρο, οφείλεται σε πηγάδι με γλυκό νερό που βρισκόταν κοντά στο μεταγενέστερο ναό των Αγίων Θεοδώρων. Μία άλλη εκδοχή για την ονομασία Ανάλατος είναι ότι στην περιοχή φύτρωναν πολλά γαϊδουράγκαθα, τα οποία είναι μεν φαγώσιμα αλλά όταν μαγειρεύονται δεν «τα πιάνει το αλάτι».
Και μετά την ίδρυση του ελληνικού κράτους η περιοχή παρέμενε αγροτική, ενώ εδώ είχαν μεγάλες ιδιοκτησίες Αθηναίοι, κυρίως Πλακιώτες και Μπραχαμιώτες. Ήταν εξαιρετικά αραιοκατοικημένη, αφού ακόμη και το 1885 είχε μόλις 4 κατοίκους, που έγιναν 46 μέχρι το 1920. Πρώτος πυρήνας οίκησής της ήταν η περιοχή του Φάρου, που κατοικείτο από γηγενείς και προηγείται της έλευσης των προσφύγων.
Μετά τη Μικρασιατική καταστροφή, στο πλαίσιο της αστικής αποκατάστασης των προσφύγων, η κυβέρνηση απαλλοτρίωσε εκτάσεις στην περιοχή αυτή για να στεγαστούν πρόσφυγες, οι οποίοι δημιούργησαν οικοδομικό συνεταιρισμό και λάμβαναν τα οικόπεδά τους έναντι αντιτίμου. Είναι μοναδική περίπτωση προσφυγικού οικισμού, που αφενός δημιουργήθηκε σε ακατοίκητη περιοχή και αφετέρου σχεδιάστηκε εξαρχής ως αστικός. Οι πρόσφυγες που εγκαταστάθηκαν στη Νέα Σμύρνη ήταν κυρίως από τα ιωνικά παράλια (Σμύρνη, Αδραμύττιο, Αϊβαλί, Φώκαια, Μοσχονήσια, Βουρλά, Τσεσμέ, Έφεσο), αλλά και από άλλες περιοχές (Πόντο, νότια και κεντρική Μικρά Ασία, Κωνσταντινούπολη, Θράκη). Εντούτοις η γειτνίαση με την Αθήνα, αλλά και το πολύ καλό πολεοδομικό σχέδιο της πόλης οδήγησαν ιδίως κατά την μετεμφυλιακή περίοδο στην αύξηση του πληθυσμού της, που ενισχύθηκε με γηγενείς από διάφορα μέρη της Ελλάδας.
→Φυσικά σημείο αναφοράς της Νέας Σμύρνης η Αγία Φωτεινή, που είναι και έδρα της τοπικής Μητρόπολης έχοντας το περίφημη αντίγραφο καμπαναριού εκείνου της Σμύρνης.
Κεντρικό στοιχείο της ταυτότητας της Νέας Σμύρνης είναι η ανάμνηση των δεσμών των πρώτων κατοίκων της με τη Μικρά Ασία. Ως τόπος εγκατάστασης προσφύγων και μάλιστα με συνειδητή πρόθεση την αναβίωση του μικρασιατικού, και κυρίως του σμυρναϊκού, περιβάλλοντος στη νέα πατρίδα, η Νέα Σμύρνη είναι ένας χώρος του οποίου πλήθος στοιχείων και θεσμών φέρουν τη σφραγίδα της μικρασιατικής και προσφυγικής μνήμης, παραπέμπουν στη μικρασιατική καταγωγή των πρώτων οικιστών και τη διαιώνιση της μνήμης των χαμένων πατρίδων. Έτσι, τα οδωνύμια της πόλης αναπαριστούν το μικρασιατικό τοπίο ή ιστορικά πρόσωπα μικρασιατικής καταγωγής, στιγμές και πρωταγωνιστές της μικρασιατικής εκστρατείας, τα υπαίθρια γλυπτά της απαθανατίζουν με διάφορους τρόπους την παλιά πατρίδα, τον πόλεμο, το δράμα της προσφυγιάς, αλλά και το χρονικό της εγκατάστασης και της δημιουργίας της νέας πόλης.
Κάτω ακριβώς από την Εστία μέχρι την περιοχή «Στροφή» Λ. Συγγρού εκτείνεται το Άλσος Μνήμης. Άρχισε να διαμορφώνεται το 1965 με γλυπτικά έργα δόκιμων καλλιτεχνών που απεικονίζουν πρόσωπα και θέματα του Μικρασιατικού Ελληνισμού. Το επιβλητικότερο από αυτά ο ανδριάντας του Μητροπολίτη Χρυσόστομου Σμύρνης έργο του γλύπτη Θ. Απάρτη. Περιέχονται επίσης το Μνημείο των Προσκόπων Αϊδινίου, το Ηρώο Αρμενίων, το Άγαλμα της Σμύρνης κα. Η ονομασία Άλσος της Μνήμης δόθηκε από τον δήμαρχο Χαραλ. Πεχλιβανίδη αν και επίσημα αποκαλείται Πλατεία Χρυσοστόμου Σμύρνης.
Η κεντρική Πλατεία Νέας Σμύρνη διαμορφώθηκε από τον αρχιτέκτονα Γ. Λεονάρδο στα μέσα του `60. Στη μέση της βρίσκεται μια ανάγλυφη σύνθεση και μεγάλοι υδάτινοι πίδακες. Η περιμετρική της φύτευση με πεύκα έγινε από μαθητές της Ευαγγελικής Σχολής, όταν ακόμα το κτίριο της βρίσκονταν στο κάτω μέρος της Πλατείας και την χρησιμοποιούσε ως αυλή. Για ένα διάστημα μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο είχε ονομαστεί Πλατεία Τσώρτιλ.
→Οι στίχοι του τραγουδιού της Λ. Νικολακοπούλου «Στον Άδωνι» την καφετέρια, που υπάρχει ακόμα στην Πλατεία, περιγράφει μια κοινωνία και ένα κόσμο γύρω από την Πλατεία λίγες δεκαετίες πριν (Πάμε στον Άδωνι για καφέ, που πηγαίνουν τεκνά και φρικιά, και αράζουνε και αθλητές, και που πηγαίνει και μία χοντρή νευρικιά, Κυριακή να της φύγει το στρες).
Πυρήνας της πόλης τότε και τώρα η κεντρική Πλατεία και οι γύρω της εμπορικοί δρόμοι. →Το επιβλητικότερο κτίριο στην περιοχή παραμένει η Εστία Νέας Σμύρνης. Ιδρύθηκε το 1930 από μικρασιάτες πρόσφυγες με αποστολή τη συλλογή και μελέτη στοιχείων του ελληνισμού της Μικράς Ασίας. Στα τέλη του `60 εγκαταστάθηκε στο σημερινό της κτίριο που ολοκληρώθηκε με χορηγία του Αρ. Ωνάση. Στους χώρους του σήμερα διατηρείται μουσείο, βιβλιοθήκη και αίθουσες μαθημάτων.
