Tο λιμάνι του Πειραιά υπήρξε ιστορικά το πρώτο μεγάλο οργανωμένο και οχυρωμένο λιμάνι των χρόνων της αρχαιότητας στη Μεσόγειο. Καθοριστικό ρόλο στην εξέλιξή του έπαιξε η απόφαση του ηγέτη της Αθήνας Θεμιστοκλή για τη στροφή της πόλης προς τη θάλασσα το 493 π.Χ., με τη δημιουργία έργων οχύρωσης του λιμανιού αλλά και της ισχυρού πολεμικού στόλου πλοίων.
Απόφαση που έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην απόκρουση της εισβολής των Περσών στην Ελλάδα, αφού το 480 π.Χ., ακριβώς έξω από την είσοδο του λιμανιού του Πειραιά, στα στενά της Σαλαμίνας, διεξήχθη η σημαντικότερη ναυμαχία του αρχαίου κόσμου, κατά την οποία ο στόλος των Ελλήνων νίκησε τον στόλο των Περσών, αναγκάζοντας τον ηγέτη τους Ξέρξη να εγκαταλείψει την προσπάθεια επέκτασης της Περσικής Αυτοκρατορίας προς την Ελλάδα και την Ευρώπη.
⇒ Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ο Πειραιάς το 2021 θα γιορτάσει τα 2.500 χρόνια από τη Ναυμαχία της Σαλαμίνας, η οποία συνέβη στο θαλάσσιο χώρο του, και την εγκαθίδρυση, αμέσως μετά, από τον Περικλή του Πολιτεύματος της Δημοκρατίας.
Tο 1911 και μετέπειτα το 1930 , o Ελευθέριος Βενιζέλος αποφασίζει να δημιουργήσει, έναν μεγάλο λιμενικό οργανισμό για την κατασκευή υποδομών και τη λειτουργία ενός μεγάλου σύγχρονου εμπορικού λιμανιού. Στα χρόνια αυτά το λιμάνι του Πειραιά, με την ανάπτυξη γύρω από αυτό της κύριας βιομηχανικής περιοχής της χώρας, απορροφά τη δυναμικότητα των πολλών παλαιών λιμανιών της Ελλάδας (Σύρος, Ύδρα, Πάτρα). Μετατρέπεται έτσι σταδιακά σε ναυτιλιακό, εμπορικό και βιομηχανικό κέντρο όλης της χώρας.
• 1824. Απελευθέρωση του Πειραιά από τον Καραϊσκάκη, ο οποίος πολιορκεί και καταλαμβάνει τη μονή του Αγίου Σπυρίδωνα οπού είχαν οχυρωθεί οι Τούρκοι κατόπιν διαταγής του Κιουταχή.
• 1833. Ο Πειραιάς ανακηρύσσεται σε ανεξάρτητο Δήμο.
• 1834. Η πρωτεύουσα της Ελλάδας μεταφέρεται από το Ναύπλιο στην Αθήνα. Τότε ο βασιλιάς Όθωνας αποβιβάζεται στον Πειραιά για να εγκατασταθεί στην Αθήνα. Το γεγονός αυτό αποτελεί την αρχή μιας νέας κίνησης στο λιμάνι του Πειραιά και ιδρύεται το Τελωνείο και το Υπολιμεναρχείο του Πειραιά, το οποίο υπάγεται στο λιμεναρχείο της Ύδρας.
• 1836. Ολοκληρώνεται η κατασκευή της οδού Αθηνών – Πειραιώς, η οποία συντελεί στην αύξηση της κίνησης του λιμανιού.
• 1842. Λόγω της αντιδράσεως των μεγάλων λιμανιών της εποχής εκείνης, Σύρου, Πατρών και Ναυπλίου, το σχέδιο δήλωσης του Πειραιά ως “ελεύθερο λιμάνι” απορρίπτεται.
• 1876. Εγκατάσταση του πρώτου γερανού στο λιμάνι.
• 1941. Τρομερή έκρηξη, μέσα στο λιμάνι του Πειραιά, πλοίου γεμάτου με πολεμοφόδια επιφέρει μεγάλες καταστροφές στο λιμάνι και στην πόλη. Οι εχθρικές αεροπορικές επιδρομές προκαλούν την καταστροφή των πρώτων γερανών και η γερμανική στρατιωτική διοίκηση κατοχής εγκαθίσταται στο λιμάνι.
Με την ανάπτυξη του λιμανιού της, αναπτύσσεται και η πόλη του Πειραιά, η οποία από 300 κατοίκους το 1835, ανέρχεται στους 11.000 το 1870, σε 70.000 το 1900, σε 200.000 το 1940 και σε 500.000 κατοίκους σήμερα στο ευρύτερο πολεοδομικό σύμπλεγμα του Πειραιά.