Κιρκάδιοι ρυθμοί: Το βιολογικό μας ρολόι και η σχέση του με την καθημερινότητά μας.

Βιολογικός ρυθμός ονομάζεται κάθε κυκλική, ρυθμική εναλλαγή στα επίπεδα οποιουδήποτε χημικού συστατικού του ανθρωπίνου σώματος ή κάποιας λειτουργίας του. Το βιολογικό ρολόι στο ανθρώπινο σώμα εδρεύει  στον ανώτερο υποθάλαμο του εγκεφάλου. Ουσιαστικά, εκεί είναι το κέντρο διαχείρισης των κιρκάδιων ρυθμών του ανθρώπινου οργανισμού. Με την πάροδο της εξελικτικής πορείας του ανθρωπίνου είδους αλλά και γενικότερα των θηλαστικών, οι σωματικές λειτουργίες συντονίστηκαν με την 24ωρη εναλλαγή ημέρας/νύχτας και πάμπολλες βιολογικές διεργασίες απέκτησαν ρυθμικότητα σχετική με αυτή την εναλλαγή του ημερήσιου κύκλου.

Στον ανθρώπινο οργανισμό, το βιολογικό ρολόι, προσφέρει δύο κύριες φάσεις. Την ημερήσια φάση, όπου χαρακτηρίζεται από αύξηση της δραστηριότητας και της ενεργητικότητας, μείωση έκκρισης συγκεκριμένων ορμονών και αύξηση της θερμοκρασίας του σώματος. Τη βραδινή φάση, όπου συνοδεύεται από μείωση της εγρήγορσης, υπνηλία, αλλαγή έκκρισης συγκεκριμένων ορμονών  και γενικότερα χαλάρωμα και απόσυρση. Αποσυντονισμός του κιρκάδιου ρυθμού προκύπτει κατά τη διάρκεια του jet lag, της εργασίας με βάρδιες και κυλιόμενο ωράριο εργασίας και λόγω προχωρημένης ηλικίας. Σε όλα αυτά τα παραδείγματα προκύπτει διαφοροποίηση των ρυθμών της καθημερινότητάς μας, λόγω κάποιου εξωτερικού ερεθίσματος.

Όσο πιο συχνή και μεγάλη σε διάρκεια είναι η διαφοροποίηση των ωραρίων, τόσο η καθημερινότητά μας διαφοροποιείται από ημέρα σε ημέρα και τόσο περισσότερο μπερδεύεται ο προγραμματισμός των κύκλων ύπνου/ εγρήγορσης, της πρόσληψης τροφής, της όρεξης, της γαστρεντερικής λειτουργίας και πολλών άλλων απλών καθημερινών διαδικασιών.

Λόγω της θέσης του κοντά στο οπτικό χίασμα, το ισχυρότερο ερέθισμα τού βιολογικού μας ρολογιού, είναι το φως.

Αν συνηθίζετε το βράδυ πριν κοιμηθείτε να περνάτε χρόνο με τον υπολογιστή σας, το ipad σας ή το κινητό σας, σας ενημερώνουμε ότι το μπλε φως που εκπέμπουν οι οθόνες εμποδίζει την παραγωγή μελατονίνης η οποία εκκρίνεται δύο ώρες πριν την κατάκλιση και διασφαλίζει την ανάπαυση του εγκεφάλου κατά τη διάρκεια της νύχτας. Όταν διαταράσσεται η έκκριση μελατονίνης τότε δυσκολευόμαστε να αποκοιμηθούμε, έχουμε κακή ποιότητα ύπνου και στη διάρκεια της μέρας βιώνουμε έντονο άγχος και ευερεθιστότητα. Ιδιαίτερη ευαισθησία στο φαινόμενο αυτό εμφανίζουν τα παιδιά και οι έφηβοι. 

Τέλος, σημαντικό είναι να γνωρίζουμε ότι η διαταραχή του κιρκάδιου ρυθμού, που βοηθά να διατηρείται το χρονοδιάγραμμα τακτικού ύπνου και εγρήγορσης, έχει συνδεθεί με την εμφάνιση διαβήτη και παθολογικής παχυσαρκίας!