Ο Γιάννης Μακρυγιάννης (1797 – 1864) ήταν αγωνιστής της Ελληνικής Επανάστασης του 1821, στρατιωτικός και πολιτικό πρόσωπο μετά τη δημιουργία του ελεύθερου ελληνικού κράτους.
Γεννήθηκε στα 1797 στο Αβορίτι της Δωρίδας από φτωχούς γονείς. Το πραγματικό του όνομα ήταν Τριανταφύλλου. Κατά τη διάρκεια του αγώνα τον αποκαλούσαν «Μακρυγιάννη» για το ψηλό του ανάστημα, όνομα που το κράτησε και με αυτό παρέμεινε στην ιστορία. Τα παιδικά του χρόνια τα πέρασε με στερήσεις και κακουχίες, ανάμεσα στις περιπέτειες και στους κατατρεγμούς των δικών του από τους Τουρκαλβανούς.
Το 1804 κατά το διωγμό των κλεφτών ο πατέρας του σκοτώθηκε και ο Μακρυγιάννης ,μόλις εφτά χρονών, άρχισε να δουλεύει για να συντηρήσει τον εαυτό του.
Το 1811 πάει στην Άρτα όπου και προσλαμβάνεται στη δούλεψη του προύχοντα Αθανάσιου Λιδωρίκη.
Το 1817 επιδόθηκε στο εμπόριο και χάρη στο ζήλο και την εργατικότητά του κατάφερε να αποκτήσει σημαντικά κέρδη και να καλυτερεύσει τη ζωή του.
Το 1820 μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία, άγνωστο από ποιόν, αφού ο ίδιος δεν τον ονομάζει στα Απομνημονεύματά του, είχε την ιδιότητα του κληρικού-οικονόμου.
Το 1822 διορίστηκε υποδιοικητής του Κάστρου (της Ακρόπολης) με διοικητή τον Ιωάννη Γκούρα και αρχηγό της Ανατολικής Ελλάδας τον Οδυσσέα Ανδρούτσο. Ένα χρόνο αργότερα διορίστηκε από τον Άρειο Πάγο Πολιτάρχης (αστυνόμος) των Αθηνών.
Πήρε μέρος σε πολλές μάχες και ήταν ο ήρωας της μάχης στους Μύλους κατά την οποία ανακόπηκε η προέλαση του Ιμπραήμ.Υπεράσπισε την Ακρόπολη και πολέμησε στο Φάληρο όπου σκοτώθηκε ο Καραισκάκης.Κατά τον εμφύλιο προσπαθούσε να συμφιλιώσει τις αντιμαχόμενες πλευρές.
Με τον ερχομό του Καποδίστρια έγινε αρχηγός της εκτελεστικής δύναμης απο το 1828-1830 ήρθε όμως σε ρήξη με τον κυβερνήτη.Παρόλα αυτά ο Καποδίστριας πάντοτε αναγνώριζε την ανιδιοτέλεια και την τιμιότητα του.
Μετά τον θάνατο του κυβερνήτη έγινε θερμός υποστηρικτής ενός συνταγματικού καθεστώτος και εχθρός του Αυγουστίνου Καποδίστρια.
Το 1843 πήρε μέρος στην επανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου που περιόρισε την βαυαρική απολυταρχία και έθεσε τα θεμέλια για την ψήφιση Συντάγματος.
Το 1852 συνελήφθη με την κατηγορία ότι σχεδίαζε την δολοφονία του Οθωνα και καταδικάστηκε σε θάνατο.
Στις 17 Οκτωβρίου 1862 η προσωρινή κυβέρνηση τον αποκατέστησε στο βαθμό του υποστρατήγου και στις 20 Απριλίου 1864 προβιβάστηκε σε αντιστράτηγο.
Πέθανε στις 27 Απριλίου του 1864 στην Αθήνα εξ υπερβαλλούσης σωματικής εξαντλήσεως σε ηλικία 67 ετών.
Εκτός όμως από τις ηρωικές του πράξεις και το παράδειγμά του αυτός ο μεγάλος Έλληνας κληροδότησε στις νεότερες γενιές ένα αθάνατο μνημείο ύφους, ήθους, λόγου και περιεχομένου ,τα Απομνημονεύματά του.
Άρχισε να τα γράφει στο Άργος (26 Φεβρουαρίου 1829) με σκοπό να διδάξει και να φρονηματίσει τους μεταγενέστερους και συνέχισε μέχρι το 1851 ώσπου η καταδίκη του και οι άλλες δραματικές περιπέτειες της ζωής του τον ανάγκασαν να σταματήσει. Σε όλη τη διάρκεια των δύσκολων καιρών φροντίζει με κάθε τρόπο να διαφυλάξει το χειρόγραφό του γιατί πιστεύει ότι και μ’ αυτό τον τρόπο κάνει το καθήκον του απέναντι στον τόπο και την ιστορία του. Η αποκατάσταση και δημοσίευση (1907) των Απομνημονευμάτων οφείλεται στον Γιάννη Βλαχογιάννη που με εξαιρετική φροντίδα επιμελήθηκε και εξέδωσε το έργο του στρατηγού Μακρυγιάννη.
Αποφθέγματα
• Και λευτερωθήκαμεν από τους Τούρκους και σκλαβωθήκαμεν εις ανθρώπους κακορίζικους, όπου ήταν η ακαθαρσία της Ευρώπης.
• Γι’ αυτά τα μάρμαρα επολεμήσαμε.
• Το θερίον είπαν θερίον κι ο άνθρωπος είναι χερότερος.
• Η τύχη μάς έχει τους Έλληνες πάντοτε ολίγους.
