Όπως όλες τις Ευρωπαικές πρωτεύουσες, έτσι και η Αθήνα είναι γεμάτη πολυκατοικίες και όλα ξεκινάνε το 1928.
Η πολυκατοικία εκπροσωπούσε έναν νέο κόσμο ανέσεων και αστικής ζωής, που ασφυκτιούσε στα παλιά σπίτια. Δεν είναι τυχαίο λοιπόν που οι πρώτες πολυκατοικίες χτίζονται στις καλές περιοχές της πρωτεύουσας, στο Κολωνάκι, τη Νεάπολη, τα Εξάρχεια, την Κυψέλη.
Η προπολεμική δυναμική της πολυκατοικίας ήταν τόσο ισχυρή, που μέσα σε δέκα χρόνια (1928 – 1937) από το 3% του συνόλου των ανεγειρομένων οικοδομών έφτασαν να εκπροσωπούν το 14,2 %.
Η δύσκολη πραγματικότητα της Κατοχής και του Εμφυλίου διαμόρφωσε ένα νέο κοινωνικό μωσαϊκό, που έστειλε στην Αθήνα εκατοντάδες χιλιάδες εσωτερικούς μετανάστες. Όλοι αυτοί οι άνθρωποι κάπου πρέπει να μείνουν. Έτσι οι αρχιτέκτονες οδηγήθηκαν στον σχεδιασμό των πολυκατοικιών.
Η διπλή αυτή ανάγκη γεννάει την αντιπαροχή, έναν ευφυή μηχανισμό που έκανε την οικονομία να πάρει μπροστά. O μεροκαματιάρης δίνει το σπίτι του και παίρνει δύο διαμερίσματα, ο εργολάβος αγοράζει γη χωρίς να δώσει δραχμή και πουλάει ό,τι περισσεύει. Η οικονομία παίρνει φωτιά. Χιλιάδες οικογένειες ζουν από την αντιπαροχή.
Μέσα σε δέκα χρόνια η Αθήνα αλλάζει εικόνα. Κατεδαφίζονται ακόμα και σπίτια που μετράνε μόνο 20 χρόνια ζωής. Στην αρχή επικρατεί ενθουσιασμός. Αρκεί να δει κανείς τις ελληνικές ταινίες για να καταλάβει την αποθεωτική υποδοχή της νέας Αθήνας.
Πολύ γρήγορα, όμως, το κλίμα αλλάζει. Και η πολυκατοικία συνώνυμο της καχεκτικής Αθήνας την έκανε από ευρωπαϊκή, μοντέρνα μεγαλούπολης στην πιο άσχημη πρωτεύουσα της Ευρώπης.
• ΕΞΑΡΧΕΙΑ Αραχώβης 61 και Θεμιστοκλέους / Αρχιτέκτονας: Κυριακούλης Παναγιωτάκος
Εμβληματικό έργο του Κυριακούλη Παναγιωτάκου, συμπυκνώνει με τον πιο ριζοσπαστικό τρόπο τις αρχές του μοντέρνου κινήματος, όπως αυτές εκφράστηκαν στην Αθήνα του 1933. Το αυθεντικό της χρώμα ήταν σκούρο μπλε, που με τα χρόνια ξέφτισε.
• ΙΛΙΣΙΑ Βασιλίσσης Σοφίας και Λαμψάκου / Αρχιτέκτονας: Γεώργιος Κοντολέων
H μεσοαστική πολυκατοικία Αντωνόπουλου-Κοντολέοντος ανήκει στις αυθεντικότερες και διαυγέστερες εκφράσεις του κεντροευρωπαϊκού Mοντέρνου Kινήματος, ενώ και ο Κοντολέων υπήρξε μια από τις στοχαστικότερες μορφές της αθηναϊκής αρχιτεκτονικής του Mεσοπολέμου. Oι δύο βασικότερες καινοτομίες του ήταν οι αποφάσεις του να παραλείψει τα κοινότοπα έρκερ και να στρέψει την πρόσοψη της πολυκατοικίας προς τη Λαμψάκου, ώστε οι κύριοι χώροι των διαμερισμάτων να έχουν καλύτερο προσανατολισμό και να απολαμβάνουν τη θέα προς την Aκρόπολη.
• ΚΟΛΩΝΑΚΙ Πλουτάρχου & Υψηλάντου / Αρχιτέκτονας: Κωνσταντίνος Κυριακίδης
Με την χαρακτηριστική, αξονική τοποθέτηση της εισόδου, η πολυκατοικία Μαυρομάτη κατασκευάστηκε το 1933. Έργο του Κωνσταντινουπολίτη αρχιτέκτονα, αποτελεί μία από τις πιο εντυπωσιακές εφαρμογές ενός πιο ανανεωτικού εκλεκτικισμού.
• ΚΟΛΩΝΑΚΙ Αλωπεκής 25Α /Αρχιτέκτονας: Κώστας Κιτσίκης
Μία από τις πιο ενδιαφέρουσες πολυκατοικίες τού κατ’ εξοχήν αρχιτέκτονα της αστικής πολυκατοικίας στην Αθήνα, του Κώστα Κιτσίκη. Προπολεμικό έργο, θα το δείτε στο νούμερο 25Α της οδού Αλωπεκής, στο Κολωνάκι. Ανήκε στην οικογένεια της Μαρίας Κάλλας.
• ΧΑΛΑΝΔΡΙ Εθν. Αντιστάσεως 84 / Αρχιτέκτονες: Αλέξανδρος Τομπάζης και Δημήτρης Διαμαντόπουλος
Ανεβαίνοντας την Κηφισίας, στο ύψος της Αγίας Βαρβάρας, ξεχωρίζει το αντισυμβατικό και τεχνολογικά καινοτόμο συγκρότημα διαμερισμάτων «Δίφρος». Είναι ένα από τα τολμηρότερα πειράματα αρχιτεκτονικής παρέμβασης που περιβάλλουν τη λεωφόρο Kηφισίας. Aποτελείται από τέσσερα ανισοϋψή κτήρια, που συνδέονται ανά δύο με τους πυρήνες κατακόρυφης κυκλοφορίας, και βρίσκεται σε ελεύθερα διαμορφωμένο χώρο.
• ΜΕΤΣ Αρχιμήδους 63 και Δομπόλη / Αρχιτέκτονες: Γ. Θεοδοσόπουλος και Κατερίνα Θάνου
Αλλάζουμε εποχή, και προσγειωνόμαστε στις αρχές της δεκαετίας τού ’80. Tο συγκρότημα κατοικιών στο Mετς είναι ένα από τα πιο επιτυχημένα εγχειρήματα ανανέωσης του αρχιτεκτονικού λεξιλογίου για την αστική πολυκατοικία στην Αθήνα.Οι επιμέρους όγκοι σε διαφορετικά επίπεδα αποδομούν τον τυποποιημένο τρόπο ανάπτυξης της αθηναϊκής πολυκατοικίας.
• ΠΕΤΡΑΛΩΝΑ Περιφερειακός Φιλοπάππου / Αρχιτέκτονας: Έλλη Βασιλικιώτη
Η πολυκατοικία στον Aσύρματο είναι μια από τις αξιόλογες πολυκατοικίες χαμηλών εισοδημάτων της εποχής που σχεδιάστηκε, στο πλαίσιο των μελετών της Υπηρεσίας Οικισμού του Υπουργείου Δημοσίων Έργων. Το συγκρότημα αποτελείται από οκτώ καταστήματα και 55 διαμερίσματα με ανεξάρτητες εισόδους από τους διαδρόμους κατά μήκος της πρόσοψης, τα οποία κατανέμονται σε τέσσερις ορόφους. Ενδιαφέρουσα είναι η προσαρμογή του κτηρίου στην ιδιαιτερότητα του καμπύλου οικοπέδου και τη μεγάλη κλίση της πλαγιάς του Φιλοπάππου.
