Ο Γιάννης Τσαρούχης γεννήθηκε στον Πειραιά τον Δεκέμβριο του 1909 και καταγόταν από την γνωστή οικογένεια Μεταξά από τα Ψαρά. Παρότι η οικογένεια Τσαρούχη μετακόμισε το 1927 στην Αθήνα, ο Πειραιάς ρίζωσε βαθιά μέσα στον καλλιτέχνη, τόσο για το μεγαλοαστικό περιβάλλον στο οποίο ανατράφηκε και τον επηρέασε καλλιτεχνικά, όσο και για τις φτωχές λαϊκές συνοικίες όπου συχνά πραγματοποιούσε αποδράσεις κατά τα παιδικά του χρόνια.
Στο έργο του Γιάννη Τσαρούχη εκφράζεται κυρίως η χαρά και το θαύμα της ζωής. Προσπάθησε να ισορροπήσει τις μεγάλες παραδόσεις και να συλλάβει τις αιώνιες καλλιτεχνικές αξίες. Οι πίνακές του περικλείουν αφομοιωμένα πολλά λαϊκά και λαογραφικά στοιχεία ιδιαίτερα του λιμένος του Πειραιά.
Παρόλο που από έξι ετών ζωγράφιζε και σχεδίαζε κοστούμια, όταν ήταν μικρός ήθελε να γίνει ακροβάτης. Οι γονείς του από την άλλη, τον φαντάζονταν σπουδαίο δικηγόρο ή μηχανικό.
Όταν ήταν δεκαεφτά χρονών, ο πατέρας του τον ρώτησε εάν θα γινόταν ένδοξος ως ο σκηνογράφος Αραβαντινός. Του απάντησε ότι το μόνο που θέλει είναι να σχεδιάζει.
Φοίτησε στην Σχολή Καλών Τεχνών, με καθηγητές τον Γερανιώτη, τον Βικάτο, τον Θωμόπουλο και τον Παρθένη. Παράλληλα μαθήτευσε κοντά στον Φώτη Κόντογλου κι έγινε βοηθός του. Μετά από εφτά χρόνων σπουδές, δεν πήρε από επιλογή το δίπλωμα του γιατί δεν ήθελε να γίνει δημοδιδάσκαλος. Το 1934, έπαψε να συνεργάζεται με τον Κόντογλου και το ΄35, αφού επισκέφτηκε την Κωσταντινούπολη και τη Σμύρνη, έφυγε για το Παρίσι.
Το 1938, δύο χρόνια μετά την επιστροφή του στην Ελλάδα πραγματοποίησε την πρώτη του ατομική έκθεση στο κατάστημα Αλεξοπούλου της οδού Νίκης στην Αθήνα με έργα που παρουσίαζαν ιδιαίτερη προσωπικότητα που εξήραν οι τότε τεχνοκριτικοί Παπαντωνίου και Καπετανάκης.
Το 1939 πήγε στρατιώτης. Στον πόλεμο βρέθηκε στην Αλβανία. Εργάστηκε για τα καμουφλάζ στρατιωτικών εγκαταστάσεων και ζωγράφιζε την μορφή της Παναγίας, όπου και την χάριζε σε όλους τους φαντάρους. Έλληνες και Αλβανούς.
Σε όλη την κατοχή δούλεψε στο θέατρο ως σκηνογράφος. Άνοιξε και μια σχολή ζωγραφικής, μια σχολή του δρόμου όπως την χαρακτήριζε.
Η πρώτη του δουλεία στο θέατρο, ήταν για τον “Άνθρωπο και τα όπλα”, με τον θίασο της Κατερίνας Ανδρεάδη. Εκεί γνωρίστηκε και με την Μελίνα Μερκούρη και τον Μάνο Χατζιδάκι. Η αμοιβή του για τα σκηνικά ήταν ένα ζευγάρι παπούτσια και τσιγάρα.
Το 1950 μετέβη εκ νέου στο Παρίσι όπου ένα χρόνο μετά, το 1951, εξέθεσε στο Παρίσι και στο Λονδίνο στη “Ρέτφρη Γκάλερυ”, ενώ το 1953 υπέγραψε συμβόλαιο με την γκαλερί Ιόλας της Ν. Υόρκης. Το 1956 υπήρξε υποψήφιος για το βραβείο Γκούγκενχαϊμ και το 1958 πήρε μέρος στην Μπιενάλε της Βενετίας. Το 1967 εγκαταστάθηκε στο Παρίσι.
Το 1982 εγκαινιάστηκε το Μουσείο Γιάννη Τσαρούχη στο Μαρούσι, στο σπίτι του καλλιτέχνη, που ο ίδιος μετέτρεψε σε Μουσείο παραχωρώντας την προσωπική συλλογή των έργων του. Παράλληλα λειτουργεί το Ίδρυμα Τσαρούχη με σκοπό τη διάδοση του έργου του ζωγράφου.
Ο Γιάννης Τσαρούχης έμεινε στην ιστορία ως ο σύγχρονος Έλληνας καλλιτέχνης που έκανε γνωστή τη λαϊκή παράδοση και τη βυζαντινή τέχνη πέρα από τα ελληνικά σύνορα, με τη βοήθεια του Ιόλα, που τον ενέπνευσε να ζωγραφίσει νεοκλασικά κτίρια και ναύτες.
