Το Ιστορία μιας κάλπικης λίρας (γνωστή ως Η Κάλπικη Λίρα) είναι μία ελληνική ηθογραφική, σπονδυλωτή, ταινία, του 1955, με κωμική, αισθηματική και δραματική διάθεση.
Η παραγωγή έγινε από την Ανζερβός και τη σκηνοθεσία την υπέγραψε ο Γιώργος Τζαβέλλας, σε δικό του σενάριο.
Πρωταγωνιστούν οι Βασίλης Λογοθετίδης, Ίλια Λιβυκού, Ορέστης Μακρής, Μίμης Φωτόπουλος, Σπεράντζα Βρανά, Δημήτρης Χορν και Έλλη Λαμπέτη. Πρόκειται για την πρώτη ελληνική ταινία με διεθνή επιτυχία και η οποία θεωρείται μία από τις καλύτερες ελληνικές ταινίες όλων των εποχών.
Η υπόθεση αφορά μία κάλπικη λίρα, η οποία δημιουργήθηκε από τον πρωταγωνιστή της πρώτης από τις τέσσερις ιστορίες δηλαδή τον Ανάργυρο (Βασίλη Λογοθετίδη), που όμως δεν καταφέρνει να προσφέρει στους κατόχους της εκείνα που ονειρεύονται, δηλαδή, τα πλούτη. Αποτελεί μια ηθογραφία της κοινωνίας του ’50 με την ιδιαίτερη οπτική γωνία του σκηνοθέτη Γιώργου Τζαβέλλα.
Η ταινία αποτελεί παράδειγμα σπονδυλωτής άρθρωσης, και την πρώτη τέτοια του ελληνικού κινηματογράφου, που αφορά 4 ιδιαίτερες μικρές ιστορίες με κοινό στοιχείο μια κάλπικη λίρα που μεταφέρεται από τη μία ιστορία στην άλλη. Στην ταινία υπάρχει αφηγητής, που συνδέει τις 4 αυτές ιστορίες, ο οποίος και κλείνει την ταινία με τη φράση: «κάλπικη δεν είναι η λίρα σε αυτή την ιστορία… κάλπικο είναι, γενικά το χρήμα…» , που αποτελεί και το κεντρικό νόημα του όλου φιλμ, ότι δηλαδή η μονομανής επιδίωξη του πλούτου οδηγεί με τον ένα ή τον άλλο τρόπο και με όλους τους διάφορους χαρακτήρες των ανθρώπων σε μια κάλπικη ζωή.
• O Γάλλος θεωρητικός Ζορζ Σαντούλ την ενέταξε ανάμεσα στις 1000 καλύτερες ταινίες του παγκόσμιου κινηματογράφου, ενώ τον Απρίλιο του 1985 η Πανελλήνια Ένωση Κριτικών Κινηματογράφου (ΠΕΕΚ) την εξέλεξε ως μια από τις 10 καλύτερες ελληνικές ταινίες όλων των εποχών.
Βραβεύτηκε στα Φεστιβάλ Βενετίας, Μπάρι και Μόσχας, ενώ αποτέλεσε επίσημη ελληνική συμμετοχή τόσο στο κινηματογραφικό φεστιβάλ των Καννών, όσο και του Karlovy Vary.
Προβλήθηκε σε δεκάδες χώρες του εξωτερικού, με τους σινεφίλ να την υποδέχονται με ενθουσιασμό.
Στη Ρωσία δε προβλήθηκε ταυτόχρονα σε 1000 αίθουσες, προκαλώντας αίσθηση στην τοπική κοινωνία.
Οι Έλληνες την υποδέχθηκαν με ενθουσιασμό, με αποτέλεσμα τη σεζόν 1954-1955 που προβλήθηκε να βρεθεί στην πρώτη θέση από πλευράς εισπράξεων, από όλες τις ταινίες της σεζόν, κόβοντας 208.410 εισιτήρια στην πρώτη προβολή της.
Η υπόθεση
Μια κάλπικη λίρα περνά από χέρι σε χέρι και αφηγείται την ιστορία της, στα τέσσερα αυτόνομα επεισόδια που συνθέτουν την ταινία.
Τη λίρα έχει κατασκευάσει ένας έντιμος χρυσοχόος, ο Ανάργυρος (Βασίλης Λογοθετίδης), παρασυρμένος από τη γοητεία της κυρίας Φιφής (Ίλυα Λιβυκού), και έχοντας ξοδέψει για να τη φτιάξει εκατό χρυσές λίρες. Κανείς όμως δεν αγοράζει το νόμισμα το οποίο φαίνεται ολοκάθαρα πως είναι κίβδηλο.
Το νόμισμα περνά στα χέρια ενός ζητιάνου (Μίμης Φωτόπουλος) που παριστάνει τον τυφλό και καβγαδίζει συνεχώς με μια πόρνη (Σπεράντζα Βρανά, η οποία έχει στέκι στο σημείο του ζητιάνου.
Έρχεται στην ιδιοκτησία μιας φτωχής ορφανής, της Φανίτσας, η οποία κινδυνεύει να βρεθεί στο δρόμο, αλλά ο τσιφούτης σπιτονοικοκύρης της, ο κύριος Βασίλης (Ορέστης Μακρής), τελικά δέχεται να εξαργυρώσει το νόμισμα και να βοηθήσει τη μικρή.
Ακολούθως, η λίρα τρυπώνει στη βασιλόπιτα ενός φτωχού ζωγράφου, του Παύλου (Δημήτρης Χορν), που πρόσφατα παντρεύτηκε μια πλούσια κληρο-νόμο, την Αλίκη (Έλλη Λαμπέτη), και γίνεται σύμβολο του δυνατού αλλά σύντομου έρωτά τους.
