Πολυτραγουδισμένα φυτά τα γιασεμί (Jasminum spp., Oleaceae). Είναι αναρριχώμενα καλλωπιστικά φυτά με πλούσια ανάπτυξη. Στο γένος Jasminum ταξινομούνται περίπου 300 είδη αναρριχώμενα ή ημιαναρριχώμενα, φυλλοβόλα ή αειθαλή και κατάγονται από εύκρατες, τροπικές και υποτροπικές περιοχές.
→ Τα γιασεμιά είναι καλλωπιστικά φυτά τα οποία συναντούμε ευρύτατα σε πάρκα και ελεύθερους χώρους, ενώ είναι πολύ αγαπητά και φυτεύονται σε κήπους, λόγω της πλούσιας και σε μεγάλη διάρκεια ανθοφορίας των ανθέων τους, του χρώματος τους και του ευωδιαστού αρώματος τους. Στην χώρα μας φυτεύονται πιο συχνά ως καλλωπιστικά φυτά το Jasminum grandiflorum (χιώτικο γιασεμί), Jasminum nudiflorum (γυμνανθές ή κίτρινο γιασεμί) και τo Jasminum sambac (φούλι ή μπουγαρίνι).
Γιασεμί μεγανθές ή χιώτικο
→ Το μεγανθές ή χιώτικο γιασεμί (J. grandiflorum) είναι ημιαειθαλές, αναρριχώμενο φυτό με μεγάλη ταχύτητα ανάπτυξης. Το ύψος του φυτού μπορεί να φτάσει τα 5 ή και περισσότερα μέτρα και έχει λεπτούς βλαστούς όπου χρειάζονται συχνά υποστήριξη, κυρίως σε ανεμόπληκτες περιοχές. Τα φύλλα του είναι λεία, σύνθετα (αποτελούνται από 5-7 φυλλάρια) και τοποθετημένα αντίθετα το ένα από το άλλο πάνω στο βλαστό..
→ Το χιώτικο γιασεμί ανθοφορεί στις άκρες των βλαστών, δημιουργώντας ταξιανθίες (πολλά άνθη μαζί), σε ετήσιους βλαστούς και τα άνθη του είναι λευκού χρώματος (λίγο κοκκινωπά εξωτερικά) και με χαρακτηριστικό και έντονο άρωμα. Η περίοδος ανθοφορίας του φυτού είναι μεγάλη και μπορεί να κρατήσει όλο το καλοκαίρι και το φθινόπωρο, ενώ στη Β. Ελλάδα συνήθως ξεκινάει από τις αρχές Ιουνίου έως τον Σεπτέμβρη. Το φυτό πολλαπλασιάζεται, συνήθως με μοσχεύματα ώριμου ξύλου, που ριζοβολούν όμως δύσκολα, για το λόγο αυτό πρέπει να τοποθετούνται σε θερμοκήπιο με υδρονέφωση. Τα μοσχεύματα κόβονται κατά τον Σεπτέμβριο και μεταφυτεύονται την επόμενη άνοιξη ή το φθινόπωρο.
→ Επιπλέον, το φυτό μπορεί να πολλαπλασιάστεί και με καταβολάδες (συνήθως υπόγειες) το Σεπτέμβριο. Κατά το τέλος του φθινοπώρου και μετά την ανθοφορία, θα πρέπει να εφαρμόζεται στο φυτό ένα ελαφρύ κλάδευμα διαμόρφωσης, για πιο πλούσια και ομοιόμορφη ανάπτυξη και άνθηση, την επόμενη περίοδο.
→ Κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, το χιώτικο γιασεμί χρειάζεται συχνά ποτίσματα και είναι αρκετά ανθεκτικό στις υψηλές θερμοκρασίες και την ξηρασία του καλοκαιριού. Είναι όμως ευαίσθητο στις χαμηλές θερμοκρασίες κατά το χειμώνα.
Το γιασεμί έχει καταπραϋντικές, χαλαρωτικές και αντισηπτικές ιδιότητες. Επίσης δρα κατά της ανησυχίας, των πονοκεφάλων και της υπερέντασης.
Γυμνανθές ή κίτρινο γιασεμί
→ Το γυμνανθές ή κίτρινο γιασεμί (Jasminum nudiflorum) είναι φυλλοβόλο, αναρριχώμενο φυτό, με μεγάλη και ζωηρή ανάπτυξη. Μπορεί να φτάσει σε ύψος τα 5 μέτρα και οι βλαστοί είναι μεγάλου μεγέθους, τετράγωνοι και δυνατοί. Τα φύλλα του είναι αντίθετα και σύνθετα (αποτελούνται από 3 φυλλάρια). Τα άνθη του είναι απλά, κίτρινου χρώματος, χωρίς άρωμα και έχουν μεγάλη διάρκεια παραμονής στο φυτό.
→ Συνήθως η ανθοφορία ξεκινά από τον Δεκέμβριο και διαρκεί μέχρι και το Μάρτιο, στις νότιες περιοχές, ενώ στη Β. Ελλάδα ανθίζουν από το Φεβρουάριο. Το γυμνανθές γιασεμί πολλαπλασιάζεται, όπως και το χιώτικο, με μοσχεύματα ώριμου ξύλου, καθώς και με καταβολάδες και παραφυάδες, ενώ δεν έχει ιδιαίτερες καλλιεργητικές απαιτήσεις. Κατά τους θερινούς μήνες χρειάζεται συχνά ποτίσματα, ενώ μετά το πέρας της άνθησης πρέπει να κλαδευτεί για καλύτερη διαμόρφωση.
→ Η προσθήκη οργανικών λιπασμάτων ή compost είναι συνεισφέρει στην πλουσιότερη ανάπτυξη και περισσότερη ανθοφορία του φυτού. Το κίτρινο γιασεμί είναι περισσότερο ανθεκτικό στις χαμηλές θερμοκρασίες του χειμώνα από το χιώτικο γιασεμί, για αυτό και συναντάται σε πιο ορεινές και ψυχρές περιοχές.
Από το γιασεμί εξάγεται ένα αιθέριο έλαιο γνωστό με την ονομασία ιασμέλαιο. Για την εξαγωγή αυτού του ελαίου χρησιμοποιούνται 2 μέθοδοι, η απόσταξη και η εκχύλιση. Το αιθέριο έλαιο αυτό χρησιμοποιείται στην αρωματοποιία. Περιέχει λινολικό οξύ, γερανιόλη, βενζυλικό οξύ, ευγενόλη, τερπινεόλη και λιναλοόλη. Είναι απαραίτητο συστατικό σχεδόν όλων των αρωμάτων.
Μπουγαρίνι ή φούλι
→ Το μπουγαρίνι ή φούλι (Jasminum sambac) είναι αειθαλές, αναρριχώμενο γιασεμί, με μέτρια ανάπτυξη. Φτάνει σε ύψος περίπου τα 3 μέτρα. Τα φύλλα του είναι απλά, ωοειδή και αντίθετα. Τα άνθη βγαίνουν πολλά μαζί δημιουργώντας εντυπωσιακές ταξιανθίες (είναι μαζί 3-12 άνθη), λευκού χρώματος και ιδιαίτερα αρωματικά. Η περίοδος ανθοφορίας του φυτού ξεκινάει από τις αρχές Ιουνίου έως και το τέλος του καλοκαιριού.
→ Το φούλι προτιμάει τα ελαφρά και γόνιμα εδάφη και χρειάζεται συχνά ποτίσματα κατά το θέρος. Καλό είναι να κλαδεύεται ελαφρά κατά την άνοιξη. Βασικό χαρακτηριστικό του φυτού είναι η μεγάλη ευπάθεια του στις χαμηλές θερμοκρασίες, για αυτό και πρέπει να τοποθετείται σε προστατευμένες θέσεις στο έδαφος ή σε φυτοδοχεία.
→ Φυτεύεται περισσότερο σε κήπου παραθαλάσσιων περιοχών με ήπιους χειμώνες, όπως στα νησιά του Ιονίου, την Πελοπόννησο και την Κρήτη.
Εκτός από αυτό το έλαιο, τα λουλούδια περιέχουν επίσης βενζυλικό οξεικό, linalcohol, βενζυλική αλκοόλη, ινδόλης και jasmon. Όλες αυτές οι ουσίες που προσδίδουν γιασεμί αφροδισιακές ιδιότητες.
