Tο Μουσείο Νεότερου Ελληνικού Πολιτισμού ιδρύθηκε στην Αθήνα το 1918 με την επωνυμία “Μουσείον Ελληνικών Χειροτεχνημάτων”. Από το 1959 μέχρι πρόσφατα ονομαζόταν Μουσείο Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης. Οι συλλογές του περιλαμβάνουν αντικείμενα της καθημερινής ζωής και των εθιμικών εκδηλώσεων, του σπιτιού και της εργασίας, χρηστικά και διακοσμητικά, που χρονολογούνται από τον 18ο έως και τον 20ο αιώνα.
Για πολλές δεκαετίες, τα αντικείμενα του λαϊκού βίου –ενδύματα, κοσμήματα, κεντήματα, υφαντά, κεραμικά κ.ο.κ.– θαυμάζονταν και διατηρούνταν για την αισθητική και καλλιτεχνική τους αξία και για τη δυνατότητά τους να “αποδείξουν” την αδιάλειπτη ιστορική συνέχεια του ελληνισμού από την αρχαιότητα έως σήμερα. Η “λαϊκή τέχνη” ήταν η έννοια που κυριαρχούσε στην ερευνητική προσέγγιση και στη μουσειακή αφήγηση.
Στην καρδιά της παλιάς και της σύγχρονης Αθήνας, στο Μοναστηράκι, περίκλειστη από τις προσόψεις ερειπωμένων κτηρίων και σύγχρονων μαγαζιών, κρύβεται, σαν καλά φυλαγμένο μυστικό, μια ολόκληρη γειτονιά της παλιάς Αθήνας. Εδώ, η μακραίωνη ιστορία της πόλης ξεδιπλώνεται σε ένα μωσαϊκό από κτηριακά κατάλοιπα: το υστερορρωμαϊκό τείχος, μια παλαιοχριστιανική βασιλική, τμήματα ενός αρχοντικού και ένα εκκλησάκι του 17ου αιώνα, σπίτια του 19ου και του 20ού αιώνα. Το έργο της αρχιτεκτονικής αποκατάστασης, που ολοκληρώνεται μέσα στο 2016, θα αποδώσει ξανά στους κατοίκους και στους επισκέπτες της πρωτεύουσας μια πανέμορφη γειτονιά, όπου η περιήγηση θα είναι από μόνη της μια γοητευτική εμπειρία. Εδώ, το Μουσείο Νεότερου Ελληνικού Πολιτισμού θα στεγάσει τη νέα μόνιμη έκθεσή του.
Στη νέα μόνιμη έκθεση το ενδιαφέρον μετατοπίζεται στον άνθρωπο. Ο νεότερος ελληνικός πολιτισμός προβάλλεται σφαιρικά, μέσα από μια ερμηνευτική προσέγγιση της υλικής και της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς. Τα αντικείμενα της λαϊκής τέχνης γίνονται η αφορμή και το μέσον για να αναδειχθούν ο τρόπος της ζωής, οι αντιλήψεις και τα αισθητικά πρότυπα, η τεχνογνωσία και η τέχνη των ανθρώπων του πρόσφατου παρελθόντος, αυτά που καθόρισαν την ταυτότητα του παρόντος και προοικονομούν, ώς ένα βαθμό, το μέλλον.
Το Μουσείο σήμερα προετοιμάζει τη μεταστέγασή του στο οικοδομικό τετράγωνο Άρεως – Βρυσακίου – Κλάδου και Αδριανού. Δημιουργείται ένα σύγχρονο Μουσείο, όπου ο νεώτερος ελληνικός πολιτισμός προβάλλεται σφαιρικά μέσα από την ερμηνευτική προσέγγιση της υλικής αλλά και της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς.
Λόγω της προετοιμασίας για τη μετεγκατάσταση του Μουσείου, η οποία προχωρά με γοργούς ρυθμούς, σήμερα λειτουργούν οι εξής εκθεσιακοί χώροι:
– Το κτήριο της οδού Πανός 22, όπου στεγάζεται η μόνιμη έκθεση του Μουσείου «Άνθρωποι και Εργαλεία: Όψεις της Εργασίας στην Προβιομηχανική Κοινωνία».
– Tο Λουτρό των Αέρηδων, το μόνο από τα δημόσια λουτρά της Αθήνας που σώζεται έως σήμερα.
– Το Μουσείο Ελληνικών Λαϊκών Μουσικών Οργάνων ? Συλλογή Φοίβου Ανωγειανάκη.
– Το Τζαμί Τζισδαράκη θα αποτελέσει μέρος του νέου Μουσείου και, προς το παρόν, δεν είναι επισκέψιμο.
