Ο λόφος Φιλοπάππου, ή λόφος Μουσών, ή λόφος Σέγγιο, είναι λόφος της Αθήνας που βρίσκεται απέναντι, νοτιοδυτικά, από την Ακρόπολη. Ο λόφος Φιλοπάππου συνδέεται με τους παρακείμενους λόφους του Αστεροσκοπείου (λόφος Νυμφών) και της Πνύκας.
Σύμφωνα με τον αρχαίο περιηγητή Παυσανία, ο υψηλότερος από τους τρεις λόφους δυτικά της Ακρόπολης, πήρε το όνομά του από τον ποιητή Μουσαίο, ο οποίος έζησε, δίδαξε και τάφηκε σε αυτόν. Η διαμορφωμένη με λαξεύσεις στον φυσικό βράχο πλατεία, στα βορειοανατολικά της κορυφής του λόφου, με κόγχες στα δυτικά, που διαθέτουν βάθρα για αγάλματα, θρανία και τράπεζα για προσφορές, εικάζεται ότι ανήκει στο Ταφικό Ηρώο του Μουσαίου.
→ Η περίοπτη και δεσπόζουσα θέση του λόφου απέναντι από την Ακρόπολη, αποτέλεσε στα μυθικά χρόνια το προπύργιο των Αθηναίων εναντίον των Αμαζόνων και διαχρονικά χρησιμοποιήθηκε ως οχυρό μεγάλης στρατηγικής σημασίας, σε σημαντικές πολεμικές επιχειρήσεις.
→ Οι Αθηναίοι, τον 5ο αιώνα πΧ. συμπεριέλαβαν τον λόφο στη Θεμιστόκλεια Οχύρωση, ενώ τον 4ο αιώνα πΧ. χωροθέτησαν στην κορυφή του το Διατείχισμα. Το 294 πΧ. ο Δημήτριος ο Πολιορκητής ενσωμάτωσε στα παλαιά τείχη ένα μικρό οχυρό, το γνωστό ως Μακεδονικό Φρούριο, και τοποθέτησε φρουρά για τον έλεγχο της πόλης.
→ Το Μνημείο που κατασκευάστηκε από τον ίδιο στην κορυφή του λόφου των Μουσών είχε τον χαρακτήρα Μαυσωλείου, και όχι απλού μνημείου, όπως συνηθίζεται να λέγεται.
→ Στον ιστορικό αυτό λόφο βρίσκεται μέσα στο άλσος και η Φυλακή όπου φέρεται να κρατήθηκε ο καταδικασμένος σε θάνατο με κώνειο Σωκράτης. Η σπηλιά είναι σιδερόφρακτη με μία καγκελωτή πόρτα και αρκετά ευρύχωρη για να «φιλοξενήσει» έναν άνθρωπο.
Από το 1954 έως το 1957 ο λόφος Φιλοπάππου αναδιαμορφώθηκε από τον αρχιτέκτονα Δημήτρη Πικιώνη σε συνεργασία με τους φοιτητές του και τοπικούς λιθοδόμους. Μαζί αυτοσχεδίασαν βασιζόμενοι στη μορφολογία του χώρου και χωρίς να καταφύγουν σε σχέδια στο χαρτί. Φυτεύτηκαν ενδημικά φυτά της Αττικής, χτίστηκε ένα περίπτερο, ενώ τα μονοπάτια στρώθηκαν με πέτρες οι οποίες διασώθηκαν από κτίρια της περιοχής, τόσο λαϊκά όσο και νεοκλασικά.
Για να φτάσεις στο λόφο μπορείς να ακολουθήσεις πολλές διαδρομές, που είναι εξίσου όμορφες. Ο πιο γνωστός είναι αυτός στα σκαλάκια που ξεκινούν από την οδό Ακάμαντος του Θησείου σας φέρνουν στον λόφο των Νυμφών, όπου βρίσκεται το σχεδιασμένο το 1842 από τον Θεόφιλο Χάνσεν το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών.
→ Το 2002 στα πλαίσια της Ενοποίησης Αρχαιολογικών Xώρων Αθήνας, και αργοτερα επί Υπουργίας Πολιτισμου Μ. Λιάππη, ξεκίνησε μια προσπάθεια ο λόφος του Φιλοπάππου να περιφραχθεί, να είναι επισκέψιμος με ωράριο και στα σχέδια ήταν και η ένταξη του στο ενιαίο εισιτήριο των χώρων της ενοποίησης.
