Η Ακαδημία Πλάτωνος ιδρύθηκε στην Αθήνα γύρω στο 387 π.Χ. από τον Πλάτωνα, μετά το πρώτο ταξίδι του στη Σικελία. Βρισκόταν σε ένα άλσος της Ακαδήμειας, προαστίου των Αθηνών αφιερωμένου στον Αθηναίο ήρωα Ακάδημο, από το όνομα του οποίου και προήλθε η ονομασία της.

Ο χώρος θεωρείτο ιερός, επειδή κατά τον μύθο ο Θησέας είχε κρύψει εκεί την Ελένη και από σεβασμό για την μακρά παράδοση και την ταύτισή του με τους Διόσκουρους, οι Σπαρτιάτες δεν τον κατέστρεψαν όταν εισέβαλαν το 413 π.Χ. στην Αττική.

 

Η Ακαδημία Πλάτωνος είναι η πιο γνωστή και η περισσότερο φημισμένη από τις φιλοσοφικές σχολές της αρχαίας Αθήνας. Ο χώρος στον οποίο δραστηριοποιήθηκε ήταν παλαιότερα ένα δημόσιο άλσος αφιερωμένο στον τοπικό ήρωα Εκάδημο όπου, ήδη κατά τα αρχαϊκά χρόνια, λειτούργησε ένα από τα τρία σημαντικά γυμνάσια της πόλης, τα οποία είχαν ως σκοπό την εκγύμναση και τη φυσική εξάσκηση των Αθηναίων εφήβων.

Ο Σωκράτης σύχναζε στην περιοχή, και ο Πλάτων εξασκούσε τη φιλοσοφία σε αυτόν τον χώρο μέχρις ότου, περί το 387 π.Χ., και μετά την επιστροφή του από το πρώτο ταξίδι του στη Σικελία, απέκτησε εκεί κοντά, και προς την κατεύθυνση του Ιππίου Κολωνού, μια σχετικά μικρή ιδιοκτησία. Έκτοτε η διδασκαλία του ταυτίστηκε με την περιοχή της Ακαδημίας.

Η σχολή εξακολούθησε να λειτουργεί για τρεις περίπου αιώνες στον ίδιο χώρο, και σε αυτήν σπούδασαν και δίδαξαν μερικοί από τους σπουδαιότερους φιλοσόφους και επιστήμονες της ύστερης κλασσικής και της Ελληνιστικής περιόδου, όπως ο Αριστοτέλης, ο Ξενοκράτης, ο Ηρακλείδης ο Ποντικός, ο Εύδοξος ο Κνίδιος, ο Πολέμων, ο Αρκεσίλαος, ο Καρνεάδης, ο Φίλων ο Λαρισσαίος και ο Χαρμάδας.

Η διδασκαλία στη σχολή περιελάμβανε όλους τους κλάδους της φιλοσοφίας, τη διαλεκτική, τα μαθηματικά, την αστρονομία, τις φυσικές επιστήμες, την πολιτική θεωρία και τη μουσική, ενώ η διαδοχή στην ηγεσία της γινόταν με εκλογή μεταξύ των βασικών μελών της, των λεγόμενων “εταίρων”.

 

Το 86 π.Χ. ο Λεύκιος Κορνήλιος Σύλλας πολιόρκησε την Αθήνα, προκαλώντας μεγάλη καταστροφή. Κατά τη διάρκεια της πολιορκίας «έβαλε τα χέρια του πάνω στα ιερά άλση και λεηλάτησε την Ακαδημία που ήταν τοποθετημένη στα πιο δασώδη προάστια της πόλης, καθώς και το Λύκειο».

Η καταστροφή της Ακαδημίας Πλάτωνος φαίνεται να ήταν τόσο σοβαρή, ώστε η ανακατασκευή και επαναλειτουργία της ήταν σχεδόν αδύνατη. Όταν ο Αντίοχος ο Ασκαλωνίτης επέστρεψε στην Αθήνα από την Αλεξάνδρεια το 84 π.Χ., άρχισε πάλι τη λειτουργία της, όχι όμως στην Ακαδημία αλλά στο Λύκειο. Ο Κικέρων, που υπήρξε και μαθητής του Φίλωνα, περιγράφει μια επίσκεψη στο χώρο της Ακαδημίας ένα απόγευμα, που ήταν «ήσυχη και έρημη εκείνη την ώρα της ημέρας».

Στους επόμενους αιώνες συνεχίστηκε η παρουσία της Ακαδημίας η οποία κατά καιρούς υπολειτουργούσε, παρήκμαζε, αλλά και ανανεωνόταν.