H Εστία Νέας Σμύρνης είναι Πολιτιστικό Ίδρυμα με έδρα τη Νέα Σμύρνη που ιδρύθηκε το 1930 με στόχο τη διατήρηση της ιστορικής μνήμης των προσφύγων από τη Σμύρνη και γενικότερα τη Μικρασία.
Το 1930 η Νέα Σµύρνη ήταν ένας µικρός συνοικισµός 400 περίπου προσφύγων, µε µία ξύλινη παράγκα στην κορυφή ενός λοφίσκου, ως Εκκλησία, σε ανάµνηση της Ιστορικής Αγίας Φωτεινής της Σµύρνης. Η ιδέα της ίδρυσης ενός Σωµατείου µε την επωνυµία «Λέσχη Νέας Σµύρνης» καλλιεργήθηκε και υλοποιήθηκε από µία οµάδα αστών προσφύγων-κατοίκων της Νέας Σµύρνης για την «ανάπτυξη φιλικών σχέσεων µεταξύ των µελών της και δηµιουργία µέσων προς επωφελή κοινωνική δράση και ψυχαγωγία».
Μέσα σε λίγα χρόνια, οι πρόσφυγες µόνιµοι κάτοικοι της Νέας Σµύρνης αυξήθηκαν από 400 σε 1400 και µαζί µε αυτούς πολλαπλασιάστηκαν και οι ανάγκες τους. Όταν το 1937 ο εκλεγµένος οραµατιστής Πρόεδρος της Λέσχης Πάνος Χαλδέζος πρότεινε τη µετονοµασία του Σωµατείου σε «Εστία Νέας Σµύρνης» και κατ’ επέκταση τη διεύρυνση των σκοπών και των επιδιώξεών του, η εισήγησή του έγινε δεκτή µε ιδιαίτερο ενθουσιασµό.
Έτσι από το 1938 και όπως ορίστηκε από το Καταστατικό του Σωµατείου, σκοπός της ΕΣΤΙΑΣ Νέας Σµύρνης ήταν η συλλογή, µελέτη και διάσωση του εθνικού, πνευµατικού, ιστορικού, λαογραφικού, αλλά και γλωσσικού πλούτου του Eλληνισµού της Μικράς Ασίας, του Πόντου και της Θράκης. Και πράγµατι. Μέσα σε διάστηµα µερικών χρόνων, η Εστία διαµορφώθηκε σε ένα κέντρο µεγάλης πνευµατικής ακτινοβολίας µε δράση πολύπλευρη και πολυσχιδή.
Σχολεία ηµερήσια και νυχτερινά, µορφωτικές συγκεντρώσεις και διαλέξεις, χρηµατικά και τιµητικά έπαθλα, Βιβλιοθήκη µε ιστορικά αρχεία, σπάνιες µουσειακές συλλογές µε µοναδικά µικρασιατικά κειµήλια και κοινωφελής προσφορά αποτελούν ορισµένα από τα σηµαντικότερα κεφάλαια της ιστορίας της ΕΣΤΙΑΣ. Μιάς ιστορίας περίπου 90 χρόνων που θα χρειαζόταν σελίδες επί σελίδων για να ξεδιπλωθεί λεπτοµερώς.
Αδιαµφισβήτητο σταθµό στην ιστορία της ΕΣΤΙΑΣ Νέας Σµύρνης αποτελεί ο µεγαλύτερος εµπνευστής της, ο επί 46 συναπτά έτη Προέδρός της Πάνος Χαλδέζος, κατά τη διάρκεια της θητείας του οποίου και µε τη βοήθεια µίας οµάδας εκλεκτών Συµβούλων και συνεργατών διευρύνθηκε σηµαντικά το εθνικό, κοινωνικό και πνευµατικό έργο της ΕΣΤΙΑΣ, ενώ θεµελιώθηκαν το Μέγαρο της ΕΣΤΙΑΣ, οι Σχολές, καθώς και η Μονάδα Φροντίδας Ηλικιωµένων «Οίκος Γαλήνης».
• Αρχικά στεγάστηκε στην οικία Π. Κόδρου (οδός Ομήρου 23). Στη συνέχεια στην οδό Θράκης 36 σε κτίριο ιδιοκτησίας Ηλία Μαρσέλλου. Κατόπιν στο κτίριο «Μοκαντόρ», στη συμβολή των οδών Ρόδων και Φιλαδελφείας και αργότερα σε κτίριο ιδιοκτησίας Ν. Παυλίδη στην οδό Ελευθερίου Βενιζέλου 37. Το 1939 μετακόμισε στην Κεντρική Πλατεία, στην οδό 25ης Μαρτίου 27, όπου παρέμεινε μέχρι την τελική μετεγκατάστασή της, το 1975, στο σημερινό νεοκλασικό Μέγαρο.
Το εντυπωσιακό κτίριο χτίστηκε τη δεκαετία του ’60 σε σχέδια του αρχιτέκτονα Ιωάννη Παυλίδη, με κρατικές δαπάνες και εισφορές πλήθους συλλόγων Μικρασιατών, Θρακών, Ποντίων και Κωνσταντινουπολιτών. Τα συμβολικά θεμέλια έγιναν στις 23 Απριλίου 1939 από τον βασιλιά Γεώργιο Β΄, αλλά οι εργασίες ξεκίνησαν τον Ιούνιο του 1955, οπότε πραγματοποιήθηκε νέα τελετή θεμελίωσης.
