Μα είναι δυνατόν μέσα σε κλάσματα δευτερολέπτου να γινόμαστε μπίλιες με την/τον σύντροφό μας, με αφορμή τα ίδια και τα ίδια; Χαζοί είμαστε, δεν νοιαζόμαστε πια ή μήπως συμβαίνει κάτι άλλο;

Θα ήταν αστείο, αν δεν ήταν τόσο φριχτά οδυνηρό, το πώς τα ζευγάρια τσακωνόμαστε συνεχώς για τα ίδια και τα ίδια. Θαρρείς και ακολουθούμε συγκεκριμένα βήματα μιας γνώριμης, απαράλλαχτης χορογραφίας, παρ’ όλο που οι αφορμές συχνά διαφέρουν (κι εξίσου συχνά είναι ακριβώς οι ίδιες).

Θυμώνουμε με τον άλλον αλλά και με τον εαυτό μας, νιώθουμε γελοίες/οι, φοβόμαστε ότι έχει χαθεί η εμπιστοσύνη και η αγάπη μας. Όμως υπάρχει μια απολύτως λογική εξήγηση γιατί συμβαίνει αυτό ξανά και ξανά. Η λογική εξήγηση ονομάζεται «αμυγδαλή».

 

Αμυγδαλή: Ο συναγερμός επιβίωσής μας
Η αμυγδαλή είναι μια ομάδα νευρώνων, σε σχήμα αμυγδάλου, που βρίσκεται κοντά στο εγκεφαλικό στέλεχος και θεωρείται μέρος του «πρωτόγονου» εγκεφάλου, που αναλαμβάνει τις ενστικτώδεις λειτουργίες.

Όταν ενεργοποιείται η αμυγδαλή, είναι σαν να γίνεται πειρατεία των συναισθημάτων μας: Πρόκειται για μια αμεσότατη, κατακλυσμιαία, συναισθηματική αντίδραση. Μόνο αφού περάσει συνειδητοποιούμε ότι η αντίδρασή μας ήταν υπερβολικά έντονη σε σχέση με το ερέθισμα που την προκάλεσε.

Ο Ντάνιελ Γκόουλμαν επινόησε τον όρο «συγκινησιακή πειρατεία» βασιζόμενος στο έργο του νευροεπιστήμονα Τζόζεφ Λεντού, ο οποίος κατέδειξε ότι ορισμένες συναισθηματικές πληροφορίες μεταβιβάζονται απευθείας από τον θάλαμο στην αμυγδαλή χωρίς να εμπλακεί ο νεοφλοιός και οι στοιβάδες του ανώτερου εγκεφάλου. Αυτό προκαλεί μια έντονη συναισθηματική αντίδραση, η οποία προηγείται της πιο λογικής σκέψης. Ουσιαστικά, συγκινησιακή πειρατεία παθαίνουμε όταν φρικάρουμε ή αντιδρούμε υπερβολικά σε ένα συμβάν.

Όταν απειλούμαστε (ή θεωρούμε ότι απειλούμαστε) δεν έχουμε την πολυτέλεια του χρόνου να σκεφτούμε λογικά. Μπαίνει άμεσα σε λειτουργία η αμυγδαλή, για να μας σώσει από τον κίνδυνο. Από άποψη επιβίωσης, συμφέρει να αντιδράσω σαν να έχω απειληθεί ακόμα κι όταν τελικά δεν υπάρχει απειλή, παρά το αντίθετο. (Περισσότερα μπορείτε να διαβάσετε στο άρθρο Patternicity: Finding Meaningful Patterns in Meaningless Noise).

 

 

Στις συντροφικές σχέσεις (αλλά και στις υπόλοιπες ανθρώπινες σχέσεις) μία είναι η χειρότερη απειλή που μπορούμε να νιώσουμε: ο άλλος δεν μας νοιάζεται, έχει πάψει να ενδιαφέρεται, μας απορρίπτει. Κι αυτή η απειλή ενεργοποιείται με το παραμικρό. Ας δούμε ένα παράδειγμα:

Θέλεις να μιλήσεις στη/στον σύντροφό σου για το πώς νιώθεις, αλλά έχεις άγχος πώς θα το πάρει. Η προσωδία της φωνής σου (τόνος, ρυθμός) ίσως να μεταδώσει ενόχληση ή θυμό. Καθώς πλησιάζεις, μισοκλείνεις τα μάτια, σφίγγεις και ξεσφίγγεις τα χέρια σε γροθιές, η γλώσσα του σώματός σου μπορεί να φανεί επιθετική. Δεν έχεις καμία πρόθεση να φανείς επιθετική/ός, αλλά ο/η σύντροφός σου δεν αντιδρά στα λόγια που λες, αλλά σε κάτι που του/της φαίνεται ως απειλή.

Αυτόματα εσύ εκλαμβάνεις τη/τον σύντροφό σου ως επιθετικό/ή. Η αμυγδαλή σου σού επιβάλλει μια άμεση, ασυνείδητη αντίδραση: θα επιτεθείς, θα φύγεις ή θα παγώσεις (fight, flight, freeze).

Η αμυγδαλή σου βαράει συναγερμό: «Κίνδυνος!» και το σκεπτόμενο μέρος του εγκεφάλου σου κατεβάζει ρολά. Η αντίδρασή σου είναι υπερβολικά συναισθηματική, η οποία με τη σειρά της ενεργοποιεί την αμυγδαλή του/της συντρόφου σου. Συγχαρητήρια! Εσύ κι ο/η σύντροφός σου μόλις ξεκινήσατε την πρωτόγονη χορογραφία της αμυγδαλής, με καταστροφικές συνέπειες για τη σχέση σας.

Στη θεραπεία σχέσεων που βασίζεται στο συναίσθημα (Emotionally Focused Therapy), μαθαίνουμε να κατανοούμε το τι μας απειλεί μέσα στη σχέση μας και πώς να το χειριζόμαστε και να μας αλληλοφροντίζουμε, ώστε να μην καταλήγουμε πληγωμένες/οι, θυμωμένοι/οι και τόσο μα τόσο μόνοι/ες.

Περισσότερα για τη συγκινησιακή πειρατεία μπορείτε να διαβάσετε στο λήμμα της ελληνικής Βικιπαίδειας.

 

• Ευχαριστούμε για την παραχώρηση του άρθρου, Webtherapy.gr