«Θέλω να κάνω παιδί;» «Δεν είμαι σίγουρη αν θέλω.» «Φοβάμαι μην το μετανιώσω αν δεν κάνω.» Δύσκολα συζητιούνται τέτοια θέματα, ακόμα και σε γυναικοπαρέες. Εξάλλου, δεν θεωρούνται αυτονόητα;

Τον Ιανουάριο του 2012 οργάνωσα ένα εργαστήρι για τη (μη) μητρότητα. Από αυτό το εργαστήρι ξεπήδησε μια ομάδα γυναικών. Έντεκα γυναίκες, στρέιτ και γκέι, βρισκόμασταν και ξεδιπλώναμε αυτά τα «θέλω» και «δε θέλω». Δύσκολα συζητιούνται τέτοια θέματα, ακόμα και σε γυναικοπαρέες. Εξάλλου, δεν θεωρούνται αυτονόητα;

 

Συνεχείς πιέσεις
Πολλά ενδιαφέροντα πράγματα βγήκαν στην επιφάνεια. Πρώτο και χαρακτηριστικότερο είναι η ανήλεη πίεση που δέχονται οι γυναίκες να γίνουν μητέρες. Η πίεση αυτή δεν είναι πάντα ξεκάθαρη, πολλές φορές δε δεν προέρχεται από τον άμεσο οικογενειακό κύκλο. Υπάρχει, ωστόσο, μια συνεχής περιρρέουσα ατμόσφαιρα πίεσης στις γυναίκες, ειδικά μετά από κάποια ηλικία, να κάνουν παιδί αλλιώς «δεν ξέρουν τι χάνουν» ή «θα το μετανιώσουν πικρά».

Η πίεση αυτή δεν είναι μόνο ελληνικό φαινόμενο, όπως θα περίμενε κανείς με βάση τα εθνικά στερεότυπα για πιο παραδοσιακές κοινωνίες όπως η ελληνική. Ακόμα και σε πιο «προχωρημένες» χώρες, με μεγαλύτερη ισότητα μεταξύ των φύλων όπως η Νορβηγία ή η Δανία, οι γυναίκες που δεν κάνουν παιδιά επικρίνονται για την «αφύσικη» στάση τους, σύμφωνα με έρευνες και προσωπικές μαρτυρίες γυναικών.

 

Φιμώνοντας τη γυναικεία επιθυμία
Η πίεση προς τις γυναίκες να κάνουν παιδιά παίρνει πολλές εκφράσεις. Κάποιες είναι πιο ξεκάθαρες και άμεσες (π.χ. γονείς που γκρινιάζουν για εγγόνια), άλλες είναι πιο ύπουλες και λανθάνουσες και ξεκινούν από τη νηπιακή ηλικία, με τα μωρά-κούκλες που πρέπει να φροντίζουν τα κοριτσάκια, για να προετοιμαστούν για τον ρόλο τους.

Το πιο εξοργιστικό, ωστόσο, είναι πως όταν μια γυναίκα λέει «δεν θέλω να κάνω παιδιά», πολύ απλά δεν ακούγεται. Σχεδόν όλοι ακούν κάτι άλλο από αυτό που λέει:

«ίσως δε νιώθεις έτοιμη ακόμα»
«καλά, θ’ αλλάξεις γνώμη αργότερα»
«θα το μετανιώσεις και μετά θα ‘ναι αργά»
«ανησυχείς τόσο πολύ ότι δε θα ‘σαι καλή μητέρα;»
«φοβάσαι ότι θα ξεβολευτείς;»
«δεν αγαπάς τα παιδιά;»
«είσαι πολύ εγωίστρια»

 

Τα θέλω της γυναίκας δεν ακούγονται, δέχεται επιθέσεις, αμφισβητείται η ίδια της η γυναικότητα, η πνευματική υγεία της, η ψυχολογική της κατάσταση, έως και η ανθρωπιά της. Όταν μια γυναίκα λέει ότι δεν θέλει να γίνει μητέρα, στην καλύτερη περίπτωση ο περίγυρός της αμφισβητεί το κατά πόσο είναι κατάλληλη ή όχι, ποτέ όμως δεν αμφισβητεί το αν θέλει ή όχι.

Αντιθέτως, όταν μια γυναίκα λέει ότι θέλει να κάνει παιδί (ακόμα κι αν απαιτούνται επώδυνες, χρονοβόρες, δαπανηρές και επιβαρυντικές για την υγεία της διαδικασίες) αυτή η επιθυμία θεωρείται απολύτως φυσική και ποτέ δεν αμφισβητείται, ακόμα κι όταν φτάνει σε εξωφρενικά άκρα για να την πραγματοποιήσει.

Η μητρότητα δεν θεωρείται ένας από τους πολλούς δρόμους που μπορεί να ακολουθήσει μια γυναίκα στη ζωή της, αλλά αναπόδραστο πεπρωμένο.

 

Τι θέλω πραγματικά;
Σχεδόν όλες οι γυναίκες σε εκείνη την πρώτη ομάδα και σε αυτές που ακολούθησαν προβληματίζονταν αν «το θέλω / δεν θέλω να κάνω παιδί» είναι πραγματικό, γνήσια δικό τους ή επιβεβλημένο, φορεμένο από την κοινωνία. Είναι ένα βασανιστικό ερώτημα. Επίσης είναι εντελώς άτοπο και άχρηστο ερώτημα. Δεν υπάρχει ένας εαυτός μας καθαρός, αγνός, αμόλυντος από την επιρροή της κοινωνίας. Είμαστε προϊόν της εκάστοτε (μικρο)κοινωνίας μας. Οι κοινωνικές επιρροές και μας έχουν συνδιαμορφώσει σε αυτό που είμαστε και θέλουμε. Έτσι, αυτό που μπορούμε να κάνουμε είναι να εξετάσουμε στο σήμερα τα θέλω μας, τι σημαίνουν για μας, πώς στεκόμαστε απέναντί τους, με βάση τα τωρινά μας κριτήρια, εμπλουτίζοντας το ερώτημά μας.

 

Το βιολογικό μου ρολόι είναι χαλασμένο
Ένας από τους πιο ύπουλους τρόπους για να εξωθηθούν οι γυναίκες να εκπληρώσουν τον μοναδικό κοινωνικά επιτρεπτό ρόλο τους (αυτόν της μητέρας) είναι η επινόηση του βιολογικού ρολογιού, μια εφεύρεση των τελευταίων δεκαετιών.

Πράγματι υπάρχει ένα βιολογικό όριο μετά από το οποίο η τεκνοποίηση είναι δυσκολότερη ή αδύνατη. Όμως ως θνητοί άνθρωποι έχουμε πάρα πολλά βιολογικά ρολόγια. Το ανθρώπινο σώμα μας μάς θέτει και άλλα όρια πέρα από αυτά της τεκνοποίησης. Όπως λέει μια γυναίκα: «Το βιολογικό μου ρολόι όντως χτυπάει. Χτυπάει και μου λέει: «Μάθε ιστιοσανίδα πριν γεράσεις πολύ και δεν μπορείς!» ή «Γύρισε τον κόσμο όσο είσαι ακόμα νέα κι έχεις δυνάμεις» ή «Μην πιεις τα κέρατά σου απόψε, δεν το αντέχεις τόσο όσο ήσουν νέα».

Κανείς και καμία άνθρωπος δεν έχει ανοσία στο πέρασμα του χρόνου και στα όρια που μας θέτει η θνητότητά μας. Ωστόσο, το βιολογικό ρολόι της καθεμιάς μας μπορεί να βαράει για διαφορετικά πράγματα. Για κάποιες γυναίκες δεν λέει: «Κάνε παιδάκι!».

Με κάθε επιλογή μας, κάθε δρόμο που παίρνουμε αποκλείουμε άλλους δρόμους. Κι είναι εντάξει. Μόνο που κάποιοι δρόμοι μάς πλασάρονται ως «φυσιολογικοί» και αναγκαίοι, και άρα, όταν δεν τους διαλέγουμε, είμαστε εμείς που είμαστε στραβές, όχι οι δρόμοι.

Αυτά και πολλά άλλα πολυσύνθετα ερωτήματα κουβεντιάζουμε στα εργαστήρια και τις ομάδες για τη (μη) μητρότητα, προσπαθώντας να ψηλαφίσουμε τη δική μας άποψη, τα δικά μας θέλω και δεν θέλω, χωρίς εύκολους αφορισμούς και στερεοτυπικές λύσεις. Εξάλλου, δεν υπάρχουν εγγυημένες συνταγές που να ταιριάζουν σε όλες μας.

 

• Ευχαριστούμε για την παραχώρηση του άρθρου, Webtherapy.gr