Για την ιστορική προέλευση του παγωτού οι πληροφορίες και δημοσιεύσεις είναι αντικρουόμενες. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι η πραγματική ιστορία για το παγώτο, χάνεται μέσα στα χρόνια.
Δεδομένου ότι το παγωτό είναι παγωμένο γαλακτοκομικό προϊόν, η κατασκευή του προϋποθέτει ψύξη, άρα χιόνι ή πάγο, δεδομένης της ανυπαρξίας τεχνολογικής μεθόδου ψύξεως στα παλιά χρόνια. Η πλέον επικρατούσα άποψη σήμερα είναι αυτή της πολλαπλής εφεύρεσης. Δηλαδή ότι το παγωτό εφευρέθηκε σε αρκετά μέρη του κόσμου όπου υπήρχε πρόσβαση σε χιόνι και πάγο, έτσι η πλέον διαδεδομένη άποψη είναι της Κινεζικής προέλευσης από χιόνια των Ιμαλαΐων και κρέμα ρυζάλευρου, γάλα και μέλι. Υπάρχουν χειρόγραφα στα οποία αναφέρεται ότι στην Κίνα κατανάλωναν ένα είδος παγωμένου γλυκίσματος που γίνονταν με ανάμιξη χυμού φρούτων και χιονιού.
Η τεχνική αυτή επεκτάθηκε αργότερα στην αρχαία Ελλάδα και την αρχαία Ρώμη. Για ένα μεγάλο διάστημα τα παγωμένα γλυκίσματα εξαφανίσθηκαν από τη διατροφή των ανθρώπων. Φτάνουμε στον Μεσαίωνα όπου πιθανά μετά την επάνοδο του Μάρκο Πόλο στην Ιταλία το 1295 έπειτα από τα ταξίδια του στην Κίνα, παρασκευάζεται ένα παγωμένο γλύκισμα βασισμένο στο γάλα. Το παγωτό έτσι επεκτάθηκε από την Ιταλία σε όλο τον κόσμο.
Άλλη εκδοχή για την προέλευση του παγωτού είναι ότι δημιουργήθηκε τον 18ο αιώνα στην Μεγάλη Βρετανία και Αμερική. Πάντως μια τεκμηριωμένη ιστορική πληροφορία είναι ότι ο Ιταλός μετανάστης στις ΗΠΑ Marcionni παρουσίασε το πρώτο παγωτό χωνάκι στον κόσμο με παραγωγή μέσω Διοξειδίου του άνθρακος (Ξηρός Πάγος).
Παγωτατζής
Ο παγωτάτζης (παγωτάς) πουλούσε παγωτό στεκόμενος σε πολυσύχναστα σημεία ή περιφερόμενος στις γειτονιές, καθώς εκείνη την εποχή δεν υπήρχαν καταψύκτες στα περίπτερα, όπως σήμερα. Ήταν από τους «γραφικούς» πλανόδιους πωλητές. Για να ξεχωρίζει και να διακρίνεται στο πλήθος προκειμένου να έλκει πελατεία, φορούσε χαρακτηριστική άσπρη μπλούζα και καπέλο πολλές φορές παρόμοιο με του μάγειρα, για τον ίδιο λόγο (να μην πέφτουν τρίχες απ΄το μαλλί του στο παγωτό). Το παγωτό που πουλούσε ήταν το πλέον γνωστό παγωτό-χωνί, ή αλλιώς χωνάκι. Σαν γεύση, επικρατούσε αρχικά το καϊμάκι.Χρησιμοποιούσε για την δημιουργία, την διατήρηση και την μεταφορά του παγωτού τροχήλατη προθήκη με ψύξη, χειροκίνητη ή συνδυασμένη με τρίκυκλο ποδήλατο. Εμφανιζόταν προς το τέλος της άνοιξης, κατά το καλοκαίρι, ενώ από το φθινόπωρο & μετά ασκούσε άλλο επάγγελμα. Οι πλανόδιοι παγωτατζήδες έγιναν σύμβολο μιας μεταπολεμικής Ελλάδας που εκσυγχρονιζόταν.
⇒ Ο πρώτος παγωτατζής ήταν Ιταλός. Λεγόταν Φραντσέσκο Προκόπιο Κούτο και ξεκίνησε τη δουλειά του το 1686 ενώ στη συνέχεια άνοιξε ένα κατάστημα στο Παρίσι, το «Λε Προκόπ», που υπάρχει μέχρι σήμερα.
Λεπτομέρειες
→ Στην Ελλάδα η πρώτη γαλακτοβιομηχανία άνοιξε το 1934, στον Βοτανικό. Λίγα χρόνια αργότερα άνοιξε και στη βόρεια Ελλάδα μεγάλη γαλακτοβιομηχανία, με έδρα τις Σέρρες. Τότε κυκλοφόρησε το πρώτο τυποποιημένο παγωτό.
→ Αν θα έπρεπε να πούμε την πραγματική εννοια του παγωτού θα ήταν ότι το παγωτό είναι παγωμένο γλύκισμα, το οποίο φτιάχνεται συνήθως από κρέμα και γάλα. Το παγωτό χωρίς γάλα ονομάζεται γρανίτα, και καλύπτει συνήθως τις γεύσεις φρούτων.
→ Χιόνι, γάλα και βρασμένο ρύζι είναι τα συστατικά του πρώτου παγωτού από την Κίνα, όπως αναφέρεται σε πηγές του 600 π.Χ. Ο πάγος διατηρούταν για εβδομάδες σε υπόγειες αποθήκες.
→ Πολύ πιο κοντά στο σημερινό παγωτό ήταν η συνταγή που εφηύραν οι Ιταλοί στις αρχές περίπου του 17ου αιώνα: Ζέσταιναν ένα μείγμα κρέμας γάλακτος και ζάχαρης, το αρωμάτιζαν με πολτό φρούτων και το χτυπούσαν για ώρα μέσα σε ένα λουτρό από σπασμένο πάγο και αλάτι.
→ Μέχρι τα μέσα του αιώνα οι γρανίτες και τα παγωτά είχαν φθάσει ως τις Βερσαλίες, αλλά η τιμή τους ήταν αρχικά απαγορευτική για τους κοινούς θνητούς. Μερικές δεκαετίες αργότερα η συντεχνία των λεμοναδοποιών παρασκεύαζε καθημερινά «αρωματικό χιόνι» και το μοίραζε στα cafe των Παρισίων. Οι Γάλλοι μετά από έναν αιώνα μετέτρεψαν τη γρανίτα στο γνωστό σορμπέ, με την προσθήκη ασπραδιού αυγού. Το σορμπέ πάγωνε συνήθως σε καλούπια σχήματος φρούτων.
→ Το 1843 μια νοικοκυρά από το Νιου Τζέρσεϊ κατασκεύασε το 1843 την πρώτη χειροκίνητη παγωτομηχανή και μέσα σε τρεις δεκαετίες είχαν κιόλας εμφανιστεί 70 βελτιωμένοι τύποι της.
