“Εντολή” από το βιβλίο της Διδώς Σωτηρίου, διασκευή-σκηνοθεσία: Νάντια Δαλκυριάδου, πρωταγωνιστούν: Ξένια Αλεξίου, Ειρήνη Αμπουμόγλι, Άρης Μπαταγιάννης, Σταύρος Μόσχης, Ήρα Ρόκου/Δώρα Χάγιου (διπλή διανομή), Δημήτρης Χατζημιχαηλίδης.
Η ιστορία του Νίκου Μπελογιάννη, ιδωμένη μέσα από τα μάτια της Διδώς Σωτηρίου που την έζησε από πρώτο χέρι (υπήρξε σύζυγος της αδελφής της, της Έλλης Παππά), από τα ρομαντικά χρόνια της ελπίδας και του αγώνα για μια ελεύθερη Ελλάδα μέχρι τις μαύρες στιγμές της προδοσίας και της ατιμωτικής σχεδόν εκτέλεσης, μεταμορφώνεται σε μια παράσταση υψηλών αξιώσεων όπου ανταμώνονται το πολιτικό (αλλά όχι στρατευμένο) θέατρο και το βιογραφικό δράμα, κάπου στις παρυφές της αρχαίας τραγωδίας.
Η ιστορία έχει αποδείξει πως οι θεατρικές μεταφορές μυθιστορημάτων είναι πολύ επικίνδυνο σπορ, καθώς είτε οδηγούν σε υπερφίαλες, τύπου κλασικά εικονογραφημένα, άψυχες εκδοχές είτε αγνοούν (και ενίοτε προσβάλλουν) το πρωτότυπο, συνήθως επειδή η σκηνοθεσία θεωρεί εαυτόν ανώτερη του συγγραφέα και του έργου αυτού καθ’ εαυτού. Εξίσου επικίνδυνο είναι και το πολιτικό θέατρο στην Ελλάδα, ως είδος που κατά περιόδους στρατεύθηκε για να δικαιολογήσει ιδεολογίες (και ιδεοληψίες), παρακάμπτοντας την Τέχνη για να ξεστομίσει μανιφέστα.
Με όλα αυτά κατά νου πήγα να παρακολουθήσω την “Εντολή” στο θέατρο Nous-Creative Space στην πρεμιέρα της δεύτερης σαιζόν, όμως δεν χρειάστηκαν παρά ελάχιστα λεπτά όχι μόνο για να ξεπεράσω τις όποιες επιφυλάξεις μου αλλά και να παραδοθώ άνευ όρων στην τεράστια ψυχή της υπέροχης αυτής παράστασης.
Η Νάντια Δαλκυριάδου είναι προφανές πως έχει μελετήσει τόσο το μυθιστόρημα της Διδώς Σωτηρίου όσο και την Ιστορία, οπότε και καταφέρνει να αποδώσει ευθύς εξ’ αρχής το ανθρωποκεντρικό βλέμμα της συγγραφέως, την ανθρωπιά των ηρώων της και το περίσσευμα μεγαλείου που καθόριζε τις πράξεις και τις αποφάσεις τους. Με σαφή πολιτική χροιά αλλά χωρίς ίχνος διδακτισμού και οποιουδήποτε είδους μανιφέστου, οι Ιδέες αγκαλιάζουν την ανθρωπιά και τα όνειρα αυτής της χούφτας των ιδεολόγων που ήλπιζαν και ονειρεύονταν, προτού η ζωή έρθει και μετατρέψει τα όνειρα σε εφιάλτη.
Με μόλις έξι ηθοποιούς που στη διάρκεια της παράστασης μοιάζουν με σαράντα, με ένα σκηνικό (της Γεωργίας Μπούρδα που έχει κάνει και τα υπέροχα κοστούμια) λιτό αλλά τόσο πολυμορφικό που γεμίζει τη σκηνή και με φωτισμούς (Γιώργος Ψυχράμης) φαινομενικά απλούς που όμως ακτινογραφούν ψυχές και διαθέσεις, η Νάντια Δαλκυριάδου διεκδικεί από το πρώτο δευτερόλεπτο την αμέριστη αφοσίωση του θεατή, έτσι όπως “στριμώχνει” τους ηθοποιούς της σε ένα άχρονο και άτυπο εδώλιο ενόρκων, οι οποίοι κοιτώντας μας κατάματα ξετυλίγουν το κουβάρι της ιστορίας, καταγγέλλοντας, κατηγορώντας και εκδίδοντας εκ των υστέρων αποφάσεις.
Παίζοντας με τα όρια του χρόνου και με σοφή επιλογή των αποσπασμάτων που δραματοποιεί, η “Εντολή” δεν είναι μια απλή αποσπασματική ροή γεγονότων, αλλά μια συγκροτημένη και κυριολεκτικά χορογραφημένη (Μαρίνα Μαυρογένη) σύγχρονη εκδοχή μιας αρχαίας τραγωδίας. Αυτό που έχει επίσης σημασία στην κατανόηση του βιβλίου και της παράστασης, είναι πως η “Εντολή” γράφτηκε το 1976, πολλά χρόνια μετά τα γεγονότα, με τη συναισθηματική φόρτιση εντός της να έχει καταλαγιάσει και σε μια εποχή όπου η μεταχουντική Ελλάδα γύριζε (;) σελίδα.
Κι αυτό το σεβάστηκε τόσο η διασκευή όσο και η σκηνοθεσία που ενόσω διατηρεί την ορμή των επί σκηνής ηρώων, την ίδια στιγμή αποστασιοποιείται χρονικά, φιλτράροντας το τότε μέσα από τα μάτια του τώρα, ειδικά σε ένα εμβόλιμο και εξαιρετικής αισθητικής docu-theater απόσπασμα που συνδέει με άκρατη ποιητικότητα το παρελθόν με το παρόν και ενδεχομένως με το πιο σκούρο μέλλον.
Με τους ηθοποιούς να ενδύονται διαρκώς διαφορετικούς ρόλους, να ερμηνεύουν τους κεντρικούς χαρακτήρες αλλά και να συμπεριφέρονται εν συνόλω ως Χορός, η Νάντια Δαλκυριάδου μάς προσφέρει μια παράσταση με αδιάκοπη ροή η οποία, όμως, δεν χάνει ούτε ίχνος ψυχής, συναισθηματικού βάθους και ανθρωπιάς. Με την αρωγή της εξαιρετικής -σαν θρόισμα, θρήνος και κραυγή μαζί- μουσικής επιμέλειας και πρωτότυπης σύνθεσης του Οδυσσέα Γκάλλιου, η “Εντολή” δεν φοβάται ούτε τη συγκίνηση ούτε τη συναισθηματική εμπλοκή, όπως δεν φοβάται να ουρλιάξει συθέμελα ακόμα και μέσα από τις σιωπές της.
Έχει στιγμές ανείπωτης αισθητικής και συναισθηματικής ισχύος η παράσταση -δεν ξεχνάς ποτέ τον “χορό” από τα αδειανά φουστάνια των γυναικών που εκτελέσθηκαν, ούτε θα ξεπεράσεις ποτέ το φινάλε με το τραγούδι που επέλεξε να ακουστεί, του οποίου ο κάθε στίχος είναι και μια μαχαιριά στην καρδιά ή ένα γαρύφαλλο που σου χαϊδεύει το πρόσωπο ή και τα δυο μαζί.
Ο Σταύρος Μόσχης επιφορτίζεται του βάρος του φινάλε, με ένα σόλο που σταματά τον χρόνο, επικυρώνοντας την εξαιρετική έως τότε παρουσία του στη σκηνή, έτσι όπως κορυφώνεται σταδιακά και μεταλλάσσεται από ρόλο σε ρόλο και από “χορικό” σε “χορικό”. Η Ξένια Αλεξίου συγκλονίζει με την απλότητα και το εσωτερικό βάθος που προσδίδει σε κάθε λέξη, ταξιδεύοντας σε στον τόπο και στον χρόνο του έργου ακόμα και με την εκφορά του λόγου, ενώ η Ειρήνη Αμπουμόγλι κινείται σε αδιόρατες ερμηνευτικές σκιές, σε αποχρώσεις εσωτερικότητας Λαμπέτη, σπαρακτική και εκρηκτική ταυτόχρονα.
Χειμαρρώδης, επιβλητικός αλλά και με ταχύτατες διακυμάνσεις, ο Δημήτρης Χατζημιχαηλίδης “μεγαλώνει” τη σκηνή του Nous με κυρίαρχα όπλα του τη φωνή και το βλέμμα, απολαυστικός στις πιο ανάλαφρες στιγμές του, με υπαινιγμούς ειρωνείας και τραγικότητας ο Άρης Μπαταγιάννης επενδύει σε εκφραστικές και ερμηνευτικές μεταμορφώσεις και η Ήρα Ρόκου (σε διπλή διανομή η Δώρα Χάγιου) χαρίζει απλόχερα τη γεμάτη αθωότητα και ψυχική ορμή παρουσία της.
Η “Εντολή” είναι από τις καλύτερες παραστάσεις που έχω δει προς στιγμήν τη φετινή σαιζόν, γεμάτη από άρωμα Ελλάδας, ελπίδας και απόγνωσης.
• Theatre Nous-Creative Space – Τροίας 34, Πατησίων
Παραστάσεις: Σάββατο 21:15, Κυριακή 20:15
