“Καρδιά του Σκύλου” από το διήγημα του Μιχαήλ Μπουλγκάκοφ, διασκευή: Έφη Μπίρμπα, Άρης Σερβετάλης, μετάφραση: Ελένη Μπακοπούλου, σκηνοθεσία-δραματουργία: Έφη Μπίρμπα, πρωταγωνιστούν: Άρης Σερβετάλης, Αντώνης Μυριαγκός, Ηλέκτρα Νικολούζου, Μιχάλης Θεοφάνους, Χαρά-Μάτα Γιαννάτου, Αλεξάνδρα Καζάζου, Σπύρος Δέτσικας.
Στη Μόσχα του 1924, ένα αδέσποτο σκυλί τσουρουφλίζεται από το καυτό νερό που του ρίχνει ένας μάγειρας όταν το βρίσκει να ψαχουλεύει στα σκουπίδια για φαγητό. Σε αυτήν την άθλια κατάσταση εντοπίζει τυχαία τον σκύλο ο χειρουργός Φίλιπ Φιλίποβιτς που όχι μόνο του προσφέρει ένα ολόκληρο λουκάνικο αλλά τον αφήνει να τον ακολουθήσει μέχρι το σπίτι, όπου του προσφέρει όλη την απαραίτητη ιατρική φροντίδα. Ο σκυλάκος ευημερεί στο σπίτι του γιατρού και καλομαθαίνει στην όμορφη και χωρίς πείνα ζωή, ανακτώντας κάθε μέρα που περνά την υγεία και τη δύναμή του.
Όμως, μόνο όταν αναρρώνει πλήρως, αποκαλύπτονται οι πραγματικές προθέσεις του Φίλιπ Φιλίποβιτς για τον νέο του φίλο, τον οποίο οδηγεί ναρκωμένο στο χειρουργικό τραπέζι και με μία πλήρως παρεμβατική, πρωτοποριακή επέμβαση του μεταμοσχεύει την υπόφυση και τα γεννητικά όργανα ενός νεκρού εγκληματία. Στόχος του επιστήμονα είναι να μεταμορφώσει τον σκύλο σε άνθρωπο, εγχείρημα που επιτυγχάνει αλλά όχι με τον τρόπο που νόμιζε.
Το συναρπαστικό, φαρμακερά σατιρικό και ευρηματικό διήγημα του Μιχαήλ Μπουλγκάκοφ, η Καρδιά του Σκύλου, διασκευάζεται από την Έφη Μπίρμπα και τον Άρη Σερβετάλη σε θεατρικό υψηλού κύρους και πάθους που ξεπερνά τα όρια των ειδών και μεταμορφώνεται σε κάτι πανανθρώπινα αυτούσιο και πανίσχυρο. Γραμμένη το 1924 και άμεσα απαγορευμένη από το σοβιετικό καθεστώς το οποίο και καταχέριαζε (το 1987 πρωτοκυκλοφόρησε στην ΕΣΣΔ), η “Καρδιά του Σκύλου” ανοίγει με τον πλέον ευρηματικό τρόπο έναν διάλογο για την κοινωνική και πολιτική χειραγώγηση, τη σχέση εξουσίας και εξουσιαζόμενου και τη συνάρτηση φύσης έναντι ανατροφής, με μεγαλείο ειρωνικού χιούμορ και καταλυτικού ρεαλισμού, εντός ενός πλαισίου κωμωδίας και επιστημονικής φαντασίας.
Είναι εξαιρετικής ευστροφίας το πρώτο μέρος της ιστορίας το οποίο μας αφηγείται ο σκύλος με μια γλώσσα τόσο πιστευτή που όντως θα ήταν αυτή που τα σκυλιά θα χρησιμοποιούσαν αν μπορούσαν να μιλήσουν. Οι λέξεις, η σύνταξη, η δομή της αντίληψης, το ενστικτώδες της συμπεριφοράς και η αφέλεια της πρόσληψης των γεγονότων εκφράζονται με σπαρακτικό ρεαλισμό που υπερβαίνει τον παραλογισμό ενόσω απομακρύνεται χιλιάδες μίλια από την όποια παιδικά παραμυθένια προσέγγιση.
Με ριψοκίνδυνο εξ αρχής το εγχείρημα της παραστατικής απόδοσης ενός τέτοιου ακραίου από κάθε άποψη κειμένου, το Θέατρο Κιβωτός αποδεικνύεται πεδίο δόξης λαμπρό για τους δημιουργούς του αλλά και για το σύνολο των συντελεστών που συμμετέχουν στην “Καρδιά του Σκύλου”, μπροστά και πίσω από τη σκηνή.
Κατ’ αρχάς, υπάρχει μια εξαιρετική μετάφραση (Ελένη Μπακοπούλου) που αποδίδει στην εντέλεια την ομιλία σκύλου και ανθρώπων και επί της οποίας η Έφη Μπίρμπα μπόρεσε να συνθέσει το παζλ λόγου, εικόνας και ερμηνείας σε ένα ταιριαστό σκηνοθετικό αποτέλεσμα που βγάζει νόημα. Υπογράφοντας η ίδια τον εξαίσιο και λειτουργικό σκηνικό διάκοσμο της παράστασης, τον καθιστά ουσιώδες μέρος της αφήγησης και τον ανάγει σε έναν ακόμα πρωταγωνιστή, καθώς αντικείμενα, χρώματα, κοστούμια (Έφη Μπίρμπα, Βασιλεία Ροζάνα), φώτα (Σάκης Μπιρμπίλης), βίντεο (Γρηγόρης Πανόπουλος), ήχοι και μουσικές (Vangelino Currentzis) δεν επενδύουν απλά την παράσταση αλλά μετουσιώνονται σε ουσιώδες μέλος της.
Βέβαια, κακά τα ψέματα, η παράσταση Καρδιά του Σκύλου, δεν θα υπήρχε χωρίς τον Άρη Σερβετάλη. Είναι πολύ απλά μαγικός και από άλλο κόσμο, έτσι όπως μεταμορφώνεται από άνθρωπο σε σκύλο που μεταμορφώνεται σε άνθρωπο, με μια πλαστικότητα κίνησης (Μιχάλης Θεοφάνους), τοποθέτηση φωνής και κουταβίσιο (τουλάχιστον στην αρχή) βλέμμα που διαπερνά την αχανή αίθουσα και νιώθεις πως κοιτάζει μόνο εσένα. Κι όλο αυτό το υπέροχο το κάνει να συμβαίνει με μια φαινομενική ευκολία στη λιτότητα και στην απλότητα της επί σκηνής συμπεριφοράς του που εν τέλει φαντάζει αληθινό και αποδεχτό εντός του πλαισίου της δικής μας πραγματικότητας.
Με αποχρώσεις χιούμορ, τραγικότητας, πόνου, οργής και ενστίκτου που στριφογυρίζουν διαρκώς σε κάθε έκφραση και κίνησή του σαν ένα υπνωτιστικό καλειδοσκόπιο, σαρώνει κυριολεκτικά τη σκηνή και την υπερβαίνει ταυτόχρονα, σαν πλάσμα που γεννήθηκε -όπως και το πλάσμα του έργου- ειδικά εκείνη τη νύχτα και ειδικά για εμάς. Ερμηνευτικός άθλος. Το ίδιο ισχύει και για τον Φίλιπ Φιλίποβιτς του Αντώνη Μυριαγκού που καλείται να σταθεί δίπλα σε αυτό το αλλαζόμορφο πλάσμα με αυτοτέλεια χαρακτήρα, σκηνικό εκτόπισμα και αγκυροβόλι ρεαλισμού στο παράλογο της αφήγησης.
Επάξιος δημιουργός, χειραγωγός και νάρκισσος της γνώσης, διαπρέπει σε έναν ρόλο που ακροβατεί μεταξύ του υπαρκτού και της καρικατούρας, αναβλύζοντας ιδέες και σκέψεις που αμφισβητούν την ανθρωπιά της επιστήμης και της κοινωνίας, με στιβαρότητα αντίληψης και ερμηνείας.
Εξαίρετοι και οι υπόλοιποι ηθοποιοί που συμμετέχουν όλοι τους σε πολλαπλούς ρόλους, άρτια ενταγμένοι στον καθένα εξ αυτών και απόλυτα ουσιώδεις στους αφηγηματικούς κανόνες της αξέχαστης αυτής παράστασης.
• Θέατρο Κιβωτός – Πειραιώς 115, Γκάζι
Παραστάσεις: Τετάρτη στις 20:00, Πέμπτη-Παρασκευή στις 21:00, Σάββατο στις 18:00 & 21:00, Κυριακή στις 20:00.
