Η Βιβλιοθήκη του Αδριανού ήταν μεγάλη βιβλιοθήκη στην αρχαία Αθήνα. Ονομάστηκε έτσι επειδή ιδρύθηκε από τον Ρωμαίο αυτοκράτορα Αδριανό. Η βιβλιοθήκη ονομαζόταν και Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Ο αρχαιολογικός χώρος βρίσκεται στην Αθήνα, στο Μοναστηράκι, βόρεια της Ακρόπολης. Μέσα στο μικρό μουσείο του εκτίθεται επίσης ρωμαϊκό κολοσσικό άγαλμα Νίκης του 1ου αιώνα π.Χ., που βρέθηκε στο χώρο. 

 

 

Η βιβλιοθήκη του Αδριανού, φαίνεται ότι αποτελούσε στολίδι των Αθηνών και το λαμπρότερο οικοδόμημα που κληροδότησε στην πόλη. Ο Παυσανίας μάς παραδίδει πως εκατό κίονες στήριζαν όλο το οικοδόμημα, πολύχρωμες οροφές διακοσμούσαν τις αίθουσες, ενώ αλαβάστρινοι τοίχοι και κόγχες με αγάλματα προσέδιδαν την απαιτούμενη λαμπρότητα στο αυτοκρατορικό αυτό κληροδότημα.

Η βιβλιοθήκη αυτή ανεγέρθηκε στο περιβάλλον του διοικητικού και εμπορικού κέντρου της πόλης, δηλαδή στην Αρχαία και Ρωμαϊκή Αγορά και αποτελεί επιστέγασμα της φιλοδοξίας του Αδριανού να αναπλάσει το ιστορικό κέντρο και να αναδείξει τις ρίζες του ελληνο-ρωμαϊκού πολιτισμού μέσα από το φυσικό, ιστορικό και πνευματικό κέντρο της Αρχαιότητας. Δεν αποτελούσε υπερβολή η μαρτυρία του Αιλίου Αριστείδη, όταν επισκέφθηκε την Αθήνα μετά την ολοκλήρωση της βιβλιοθήκης, ότι ισότιμες βιβλιοθήκες με αυτές που υπάρχουν στην Αθήνα δεν θα συναντήσει κανείς πουθενά αλλού (Παναθ. XIII, 306 ; Βιβλ. ΙΙ, 248-255).

 

 

Για την κατασκευή της Βιβλιοθήκης, που πραγματοποιήθηκε γύρω στο 132 μ.Χ., χρειάστηκε να κατεδαφιστούν 24 περίπου οικοδομικά τετράγωνα (ρωμαϊκών διαστάσεων) από σπίτια, τα οποία και απαλλοτριώθηκαν.

Είναι ορθογώνιας κάτοψης με διαστάσεις περίπου 119 x 89 μέτρα. Διέθετε εσωτερική αυλή με περιστύλιο 100 κιόνων, διαμορφωμένη σε κήπο με μακρόστενη δεξαμενή στο κέντρο. Στο ανατολικό μέρος ήταν οι αίθουσες όπου στεγάζονταν οι πάπυροι με τα κείμενα και τα αμφιθέατρα, ενώ άλλοι μικρότεροι χώροι χρησίμευαν ως αναγνωστήρια.

Σε κάθε μία από τη βόρεια και νότια πλευρά, υπήρχαν από 3 εξέδρες (δύο ημικυκλικές και μία ορθογώνια) που χρησίμευαν πιθανώς για διαλέξεις.

 

Το 267 η Βιβλιοθήκη καταστράφηκε κατά τη διάρκεια επιθέσεως των Ερούλων. Τα υπολείμματα ενσωματώθηκαν στο υστερορωμαϊκό τείχος. Το 412 ανακαινίστηκε με απόφαση του τότε Ρωμαίου διοικητή Ερκούλιου. Με την έλευση του Μεσαίωνα ο προστατευμένος από το υστερορωμαϊκό τείχος χώρος της βιβλιοθήκης γίνεται η καρδιά και το οικονομικό κέντρο της Μεσαιωνικής Αθήνας. Την ίδια εποχή θεμελιώθηκε χριστιανικός ναός στην εσωτερική αυλή, ο οποίος τον 7ο αιώνα διευρύνθηκε και έγινε βασιλική τρίκλητη εκκλησία. Η μετατροπή αυτή απέτρεψε την κατεδάφιση του κτιρίου.Τον 11ο αιώνα, στα ίδια θεμέλια κτίστηκε η Εκκλησία της Μεγάλης Παναγιάς, η οποία καταστράφηκε από πυρκαγιά το 1884.