To Kάστρο της Μονεμβασίας είναι γνωστό σαν το “Γιβραλτάρ της Ανατολής’’, το “Υπερνεφέλες Κάστρο” του Μοριά, το “Περιώνυμον Άστυ’’ του Αυτοκράτορα Ανδρόνικου Β’, η “Θεόσωστος πόλη” των Παλαιολόγων του Μυστρά, το “Μενεξέ Καλέσι” (Κάστρο των λουλουδιών – Φρούριο των Ανθέων) των Τούρκων, το λουλούδι της Μονεμβασιάς – η Ανθομύριστη Καστροπολιτεία του Νότου.
To Kάστρο της Μονεμβασίας ιδρύθηκε στα χρόνια του αυτοκράτορα Μαυρικίου, το 583, όταν οι κάτοικοι των γύρω περιοχών έψαχναν να βρουν καταφύγιο από τις επιδρομές των Αβάρων και των Σλάβων.
Η πόλη φαίνεται ότι αρχικά ιδρύθηκε στο ψηλότερο πλάτωμα της κορυφής και αργότερα επεκτάθηκε στα νοτιοανατολικά, σε τόπο ομαλό, απάνεμο και αθέατο από την πελοποννησιακή ακτή, που επιπλέον διαθέτει και το προνόμιο να αποτελεί καίριο παρατηρητήριο για όσα καράβια διαπλέουν το Μυρτώο πέλαγος.
Ο οικισμός, αν και δεν διέθετε απολύτως καμία πηγή νερού, αναδείχθηκε σε ναυτικό και εμπορικό σταθμό για τους θαλάσσιους δρόμους του Αιγαίου. Το λιμάνι της πόλης ήταν διπλό, στα βόρεια και τα νότια της γέφυρας που ένωνε τη βραχώδη χερσόνησο με την απέναντι στεριά. Από τα μέσα του 10ου αιώνα η πόλη άρχισε να αναπτύσσεται δυναμικά, με το άπλωμα του οικισμού σε όλο το βράχο.
Ιστορικά στοιχεία
Χτισμένο πάνω σε ένα βράχο, με μοναδική πρόσβαση από τη στεριά μια στενή λωρίδα γης, εποικίστηκε από Λάκωνες γύρω στον 6ο μ.Χ. αι., προκειμένου να προφυλαχτούν από τις Αραβικές επιδρομές. Εκείνοι κατασκεύασαν και την πρώτη ξύλινη, κινητή γέφυρα που ένωνε τον βράχο με την ακτή, απ’ όπου προέρχεται και η ονομασία του κάστρου που σημαίνει «μοναδική είσοδος». Το κάστρο γνωρίζει σημαντική άνθηση στα χρόνια του Βυζαντίου από τον 12ο ως τον 14ο αι., περίοδο κατά την οποία χτίστηκαν και οι περίφημες βυζαντινές εκκλησιές που στολίζουν το νησί. Ιδιαίτερα η περίοδος από το 1282 ως το 1341 αποκαλείται ο χρυσός αιώνας της πόλης.
Το 1464 η Μονεμβασιά θα γίνει Ενετική κτήση. Το 1540 παραδίνεται στους Τούρκους και το 1690 οι Ενετοί την καταλαμβάνουν και πάλι. Η Βενετσιάνικη ονομασία της ήταν «Napoli di Malvasia», δηλαδή Μενεξεδένια πόλη. Το 1715 οι Τούρκοι εξαγοράζουν τη Μονεμβασία από τους Ενετούς και σκοτώνουν ή αιχμαλωτίζουν όλους τους προκρίτους. Η μεταβυζαντινή Ιστορία της Μονεμβασίας τελειώνει στις 21 Ιουλίου 1821 όταν οι Τούρκοι μετά από πολιορκία παραδίδουν τα κλειδιά της πόλης στον Πρίγκιπα Αλ. Κατακουζηνό.
Σήμερα, το Κάστρο της Μονεμβασίας με τους δύο οικισμούς του, είναι τουριστικά αξιοποιημένο και συγκαταλέγεται ανάμεσα στα ωραιότερα αξιοθέατα της χώρας.
